Պետեկամուտների կոմիտեի նորանշանակ նախագահ, մինչ այդ՝ ֆինանսների նախարարի տեղակալ Էդուարդ Հակոբյանը երեկ իր տարեկան ամփոփիչ ասուլիսը տվեց։ Ասուլիսից հետո MediaHub-ը առանձին մի քանի հարց ուղղեց ՊԵԿ նախագահին։
-Պարոն Հակոբյան, ի վերջո, ինչո՞ւ Դուք նշանակվեցիք ՊԵԿ նախագահ, և ի՞նչ խնդիրներ ուներ կառավարության հետ նախկին նախագահ Ռուստամ Բադասյանը, որի մասին Դուք ակնարկեցիք ասուլիսի ընթացքում։
-Ես կոռեկտ չեմ համարում դա մեկնաբանել, թե ինչ խնդիր ուներ պարոն Բադասյանը, իսկ թե ինչու ես նշանակվեցի, ես եղել եմ թեկնածուներից մեկը, իմ անցած մասնագիտական ճանապարհը, արդյունքները հաշվի առնելով՝ վարչապետը առաջարկություն է արել, մենք միասին քննարկել ենք, և թեկնածուների միջից ընտրվել եմ ես ու նշանակվել եմ ես։
-Իսկ մյուս թեկնածուներն ովքե՞ր են եղել։
-Անկեղծ ասած՝ ես մանրամասն չգիտեմ, ես ավելի շատ լուրերից եմ իմացել, թե ինչ տարբեր թեկնածուներ կան, ու չեմ կարող հստակ ասել, թե ովքեր են կոնկրետ թեկնածուները եղել։
-Ես գրել եմ այդ մասին, թե ովքեր են եղել, և որ նրանք հրաժարվել են ստանձնել այս պաշտոնը, որովհետև չեն ցանկացել մտնել այս բեռի տակ, իսկ Դուք հիմա, փաստորեն, ծանր բեռի տակ եք, քանզի պետք է կարողանաք բյուջեն կատարել։
-Ես նման տեղեկություններ չունեմ, իսկ սա բեռի տակ մտնել չէ, այլ պաշտոնի ստանձնում է՝ հանուն մեր երկրի։
-Դուք այս պաշտոնը ստանձնել եք, որպեսզի ֆինանսների նախարարության կողմից կազմված բյուջեն, որն ասում եք՝ Դուք չեք կազմել, այլ կառավարությունը, իսկ Դուք ընդամենը կանխատեսումներն եք արել, կարողանաք կատարել։
-Ես ասացի՝ ինչպես է ստացվել իմ պաշտոնավարումը, լրացուցիչ բան չունեմ ասելու, իսկ բյուջեի կատարման մասով էլ ասուլիսի ժամանակ ասացի, թե ինչ է նշանակում բյուջեն կատարել։ Ունենք կանխատեսումներ, որից կարող են լինել և՛ դրական, և՛ բացասական շեղումներ։ Դա չի եղել հիմքը՝ ինձ ուղարկելու էստեղ, ինչպես ձևակերկում են տարբեր լրագրողներ։ Ինձ չեն ուղարկել, ինձ առաջարկել են, և մենք կոնսենսուսի ենք եկել, ու նշանակվել եմ, և ինձ չեն ուղարկել ինչ-որ բան կատարելու, ինձ ուղարկել են ՊԵԿ առջև դրված խնդիրները օրենքի շրջանակներում պատշաճ իրականացնելու։
-Իսկ Դուք ցանկություն հայտնե՞լ եք, թե՞ որոշել են, որ Դուք պետք է լինեիք, և այդ ցանկության ներքո եք դարձել ՊԵԿ նախագահ։ Եւ հնարավորություն ունեի՞ք մերժելու Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկը։
-Իհարկե, հնարավորություն ունեի։ Տեսեք, նմանատիպ պաշտոնների ստանձնումը ցանկություն հայտնելով չի լինում։ Կա կառավարության ղեկավար, որը նաև կառավարում է պետական եկամուտների կոմիտեն, ինքն է որոշում, թե ում առաջարկի պաշտոն։ Առաջարկությունը եղել է, քննարկել ենք, և նշանակվել եմ ես։
-Անդրադառնանք բյուջեին․ հիմա, եթե 2024 թվականին մոտավորապես 224 մլրդ դրամի կարգի բյուջեի եկամուտների թերհավաքագրում է եղել, Դուք էլ նշեցիք, որ պատճառը հիմնականում տնտեսության վիճակն էր, այս տարվա բյուջեն էլ մոտ 330 մլրդ դրամով ավելին է նախորդ տարվա բյուջեից, հիմա ինչպե՞ս եք կարողանալու դա կատարել, եթե նախորդն արդեն թերակատարել եք։
-Տեսեք, մյուս տարվա բյուջեի կանխատեսումը ոչ թե Ձեր նշած այդ 224 մլրդ ավել թվի նկատմամբ է արված, այսինքն՝ մենք, երբ 2025 թվի բյուջեն մշակում էինք, նախորդ տարվա սպասումից այս տարվա բյուջեն ընդամենը 60-65 միլիարդ դրամով է հիմա փաստացի ավել։ Այսինքն՝ դա նշանակում է, որ մենք արդեն 2025 թվականի բյուջեն կանխատեսելիս ավելի ցածր բազայի վրա ենք կանխատեսել՝ մտածելով, որ հարկային եկամուտներն այս տարի ավելի ցածր կլինեն։ Ինչ վերաբերում է խնդիրներին, այո, հիմնականում էստեղ տնտեսական խնդիրներ են, մասնավորապես՝ ներմուծման մասով խնդիր ունենք, այսինքն՝ եթե մենք, օրինակ, նայում ենք ավտոմեքենաների ներմուծումը, որը բարձր մակարդակի էր նախորդ տարիներին, դրա վրա պիտի նվազեինք։ Կամ ծխախոտի ներմուծումը, որտեղ ծխախոտ ներմուծողները բերում պաշար էին կուտակում, հետո այդ կուտակած պաշարն են իրացրել, ու դա է նաև պատճառը, որ ներմուծումը նվազել է, հետևաբար դրանից հավաքված հարկը նույնպես նվազել է։ Հիմա էդ գործոնները կա՞ն, արդյոք, 2025 թվականին, թե՞ ոչ․ չկան։ Այդ երկու գործոնը ճշգրտվելու է, այսինքն՝ ինքը արդեն այդ բազայի վրա նվազման ֆենոմենը չի լինելու այս տարի։ Դա՝ մեկ։
Մյուս գործոնը շինարարությունն է, քանի որ շինարարության ավարտման ժամկետները մոտենում են, պարզ է, որ մենք էդտեղից ակնկալվող եկամուտներ ունենք։ Հաջորդը ստվերի կրճատումն է, որը մեր հիմնական գործն է, մենք այդ ուղղությամբ շարունակելու ենք աշխատանքները, ու ակնկալիքն այն է, որ նմանատիպ էլի լրացուցիչ եկամուտներ կունենանք։ Մյուսը շրջանառության հարկն է, այդ փոփոխությունը իր հերթին որոշակի լրացուցիչ եկամուտներ է գեներացնելու։ Այսինքն՝ կա էսպիսի գործոնների համախումբ, որոնք բերելու են այդ ավել հավաքագրումներին։
-Ինձ, իրականում, համոզիչ չթվաց, թե տնտեսության մեջ ինչ դրական դինամիկա է սպասվում, հատկապես, որ Դուք նշում եք, թե բացասական միտումներ կան, իսկ ինչ վերաբերում է վարչարարությանն ու մնացածին, ապա տպավորություն է, որ ՊԵԿ-ը ուղղակի մարդկանց քաշին քերթելու հաշվին ա ուզում բյուջեն լցնել։ Եթե Դուք շրջանառության հարկը 5-ից 10 տոկոս եք դարձնում ու մյուս բոլոր հարկատեսակներն ավելացնում եք, իսկ տնտեսության մեջ էլ դրական տեղաշարժեր չկան, ապա սա ի՞նչ է, եթե ոչ մարդկանց կաշին քերթելով բյուջե լցնել։
-Տնտեսության մեջ դրական տեղաշարժեր չկան։ Այսինքն, եթե մենք խոսում ենք բարձր աճերից հետո բնականոն աճեր վերադառնալու տրամաբանության մասին, այսինքն, եթե մենք ունեինք 9 տոկոսից ավել միջինացված աճ վերջին տարիներին, հիմա մենք մոտենում ենք մեր ներուժային աճին՝ 4-5 տոկոսանոց։ Հիմա, եթե մենք կարողանում ենք էդ բարձրի վրա մի հատ էլ էդքան աճել, դա արդեն տնտեսական ձեռքբերում է, եթե էդ առումով մտածենք։ Հիմա գանք «կաշին քերթելուն»։
Դուք կաշին քերթելու տրամաբանության մեջ կարող էիք խոսել մեզ հետ, եթե ես այսօր խոսեի ոչ թե վերլուծությունների բարելավման, ոչ թե թվայնացման, մարդկային ռեսուրսների որակների բարելավման մասին, այլ ասեի՝ գնալու ենք այս-այս ոլորտներում մաքսիմալ մեր կոշտ գործիքակազմով բոլորից ամեն հնարավոր գործիքակազմով, ամեն հնարավոր գնով եկամուտ ենք հավաքագրելու։ Այդպես չէ։
-Բայց կառավարությունը հարկատեսակները նոր օրենսգրքով բարձրացնում է, և Դուք էլ պիտի այդ ամենը կատարեք։ Եթե տնտեսության մեջ ամեն ինչ լավ է, ինչո՞ւ եք հարկերն ավելացնում, որ նույն շրջանառությունից ավելի շատ հարկ գանձե՞ք։ Իսկ ի՞նչ եք անում, օրինակ, բիզնեսի խթանման համար։
-Դուք միայն հարկերի բարձրացման մասին եք խոսում, բայց կա, որ իջել է։ Եթե նախկինում 1.5 տոկոս էր փաստաթղթավորված շրջանառությունը, հիմա դա 1 տոկոս է։ Այսինքն, եթե բոլորը համատարած փաստաթղթավորմամբ զբաղվեն, իրենց հարկերը կնվազեն։ Իհարկե, կլինեն դեպքեր, որտեղ որոշակի բարձրացումներ կնկատվեն, ու, իմ կարծիքով, էնտեղ գների ճշգրտումներով շուկան կկարգավորի ինքն իրեն։
-Բայց ոլորտներ կան, որոնցում անհնար է այդ փաստաթղթավորումը, օրինակ՝ ոսկու շուկայում․ մի քանի օր առաջ այդ ոլորտի ներկայացուցիչներն ակցիա էին անում կառավարության դիմաց, Նիկոլ Փաշինյանի նախկին օգնական Նաիրի Սարգսյանն էլ իր ֆեյսբուքյան էջում քննադատել է կառավարությանը այս փոփոխությունների համար։
-Ես տեղյակ չեմ դրանից, բայց մենք պիտի գիտակցենք, որ շրջանառության հարկն արտոնյալ է իր հեշտ փաստաթղթաշրջանառության ռեժիմով։ Բայց մենք տարիներ շարունակ իրեն արտոնյալ ենք պահել թե՛ ցածր դրույքաչափերով, թե՛ շեմի բարձր լինելով։ Այսինքն՝ կառավարությունը շատ հետևողական է եղել իր քաղաքականության մեջ, ինքն ասել է, որ ինչ-որ ժամանակ աստիճանաբար իրեն այդ արտոնյալությունից բերելու ենք բնականոն դաշտ։ Այդ հորիզոնական արդարություն ասվածն է հիմքում ընկած, այսինքն՝ բոլոր տնտեսվարողներն էլ պիտի նորմալ հարկման դաշտում գործեն, ու նաև փակենք վերջապես այն երևույթի դիմացը, որ բազմաթիվ խոշոր հարկատուներ մասնատվում են, օգտագործում այդ շրջանառության հարկի համակարգը ստվերը պահելու համար, տեղավորվում են այդ 115 մլն շեմի տակ։ Սրանք երևույթներ են, որը, կարծում եմ, ոչ մեկս չի ցանկանա, որ տեղի ունենան։
-Ու բոլորին մտցնում եք ԱԱՀ-ի դաշտ։
-Չէ, բոլորին չենք մտցնում ԱԱՀ-ի դաշտ, էդպես չէ։ Միայն մասնագիտական ծառայություններն են, որոնք այդ ռիկսի տակ են, նրանց մասով էլ հիմնական հարցն այն է, որ ինչ-որ ուսումնասիրություն է եղել, և պարզել են, որ էդտեղ շահութաբերության բարձր մակարդակներ կան, և ճիշտ է, որ իրենք տեղափոխվեն այդ դաշտ, որովհետև իրենց շրջանառություններն արդեն հասել են այնպիսի մակարդակի, որ հանգիստ կարող են նորմալ դաշտում գործել։
-Դուք վերցնում եք մի քանի լոկալ դեպքեր՝ մի քանի խոշոր բիզնեսների եկամուտներ, և դա տարածում բոլորի վրա։ Արդյունքում խոշորների վրա այդ բեռը գուցե այդքան ծանր չնստի, բայց փոքր ու միջին բիզնեսները դրանից էապես տուժելու են։ Դուք այդ ռիսկը գնահատե՞լ եք, որ ՓՄՁ-ները կարող են փակվել։
-Փոքր ու միջին բիզնեսը փաստաթղթավորման դեպքում կարողանում է իր հարկը ավելի ցածր վճարել, քան նախկինում էր նույնիսկ։ Հիմա էստեղ հարցը հետևյալն է՝ ուզո՞ւմ է փոքր ու միջին բիզնեսը փաստաթղթավորվել, թե՞ ոչ։ Պարզ է, որ ով չուզի, ինքը միշտ մոտիվացիա է ունենալու ստվերում մնալու։
-Պարոն Հակոբյան, Դուք համարո՞ւմ եք, որ այս բողոք-դժգոհություններից հետո կարիք կա վերանայելու Հարկային օրենսգրքի այս փոփոխությունները։
-Կարծում եմ՝ այդ հարցը ճիշտ կլինի ֆինանսների նախարարությանն ուղղել։ Ես հիմա զբաղվում եմ հարկահավաքման գործառույթով, և այս պահին, համենայնդեպս, նման քննարկումներից տեղյակ չեմ։
Վահե Մակարյան
Բաց մի թողեք
Վարորդներն իրենց կամքով են «գազազած» հարձակվում քաղաքացիների վրա, ինչը տրամաբանական չէ
Մի կողմից պետությունն է հարստահարում քաղաքացուն, մյուս կողմից՝ տնտեսվարողները
Եթե իր ասելով՝ այդ փաստաթղթերը չկան, ինչպե՞ս է հայտարարում, որ բոլոր փաստաթղթերը եղել են Արցախն Ադրբեջանի կազմ վերադարձնելու մասին