Ուկրաինայում Ռուսաստանի հաղթանակը վտանգավոր է․ ըստ Սոլտենբերգի՝ ում համար

Ուկրաինայում Պուտինի հաջողությունը կոգեւորի ավտորիտար սուբյեկտներին եւ պետք է անել ամեն ինչ, որ նա չհասնի հաջողության, Երեւանում հայտարարել է ՆԱՏՕ գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանի հետ համատեղ հայտարարության ընթացքում:

Այդ հայտարարությունն ուշադրություն է գրավում առաջին հերթին նրանով, որ Բաքվի լրատվամիջոցներից տված հարցազրույցում Ստոլտենբերգը ասել, որ Ուկրաինայում Ռուսաստանի հաղթանակը վտանգավոր է այդ թվում Ադրբեջանի համար:

Հարց է առաջանում, մի կողմից ՆԱՏՕ գլխավոր քարտուղարը ասում է, որ Պուտինի հաղթանակը կոգեւորի ավտորիտար սուբյեկտներին, մյուս կողմից նա այդ հաղթանակը վտանգավոր է համարում Ադրբեջանի համար, որը երկիր մոլորակի թերեւս ամենաավտորիտար պետություններից մեկն է, եւ որի վարքագիծը նաեւ միանգամայն բնորոշ է ավտորիտար սուբյեկտների համար հատկանշական վարքագծին՝ ագրեսիվություն: Ըստ էության, Ադրբեջանը Հայաստանի հանդեպ վարում է այն քաղաքականությունը, որի համար ՆԱՏՕ գլխավոր քարտուղարն ու մյուս պաշտոնյաներն ու սուբյեկտները կոշտ քննադատության եւ պատժամիջոցների են ենթարկում Ռուսաստանին:

Այլ հարց է, որ Ադրբեջանը, ի տարբերություն Ռուսաստանի, ունի ինքնուրույն պատերազմ սկսելու, այն էլ ռեգիոնալ պատերազմ սկսելու ավելի սահմանափակ հնարավորություն: Մնացյալ առումով ոչ մի տարբերություն: Ավելին, հենց այն ժամերին, երբ Ստոլտենբերգը Բաքվից ժամանում է Երեւան՝ Թբիլիսի այցով, Հայաստանի վարչապետը Տավուշի մարզի բնակիչներին հայտնում էր, որ Ադրբեջանի պայմաններին չհամաձայնելու դեպքում կլինի պատերազմ: Եվ ուրեմն, ինչպե՞ս հասկանալ Ստոլտենբերգի հայտարարությունը, որ Պուտինի հաղթանակը կոգեւորի մյուս ավտորիտարներին, եւ միաժամանակ հայտարարությունը, թե այդ հաղթանակը վտանգավոր է Ադրբեջանի՝ ամենաավտորիտարներից մեկի համար: Իհարկե, երկակի ստանդարտները աշխարհում բոլորովին նորություն չեն:

Ավելին, օրերս Եվվրոպական Խորհրդի նախագահ Միշելը հեգնել էր Պուտինի ընտրությունը, մինչդեռ առանց հեգնանքի լրջորեն շյորհավորել էր Ալիեւին՝ Ադրբեջանում նախագահ վերընտրվելու առիթով: Ցավոք, արժեհամակարգային գնահատականները վերածվել են ընդամենը փաթեթի, իսկ քաղաքականությունը շարժվում է գերազանցապես ըստ շահի, ու ահա այդ համատեքստում, ՆԱՏՕ-ն Հարավային Կովկասի համար մրցակցում է Ռուսաստանի եւ Իրանի հետ, ըստ այդմ Ադրբեջանին դիտարկում է ոչ թե ավտորիտար սուբյեկտ, որը ոչ մի կերպ չի տեղավորվում ժողովրդավարական արժեքների ծիրում, այլ սուբյեկտ, որը կարեւոր գործընկեր է Ռուսաստանի եւ Իրանի դեմ քաղաքականությունը կառուցելու համար:

Այդ իմաստով, կարեւոր է Երեւանում Նիկոլ Փաշինյանի արած հայտարարությունը, որ Հայաստանը կարեւոր համարելով ՆԱՏՕ հետ գործակցությունը, միաժամանակ այդ գործակցությունը չի կառուցի մեր ռեգիոնի, այդ թվում Իրանի դեմ: Կասկածից վեր է, որ Հայաստանի համար ՆԱՏՕ հետ հարաբերությունը կարեւոր է, թե այն ահռելի եւ արդիական փորձի համատեքստում, որ ունի դաշինքը իր պատմության ընթացքոււմ, եւ թե այն քաղաքական իրողությունների, որոնք թելադրում են ՆԱՏՕ քաղաքականությունը նաեւ այս ռեգիոնում: Մյուս կողմից, Հայաստանի համար գերկարեւոր է, որ այդ գործակցությունը ռազմավարական հակադրության մեջ չմտնի ռեգիոնալ այն ճարտարապետության հետ, որ գոյություն ունի պատմականորեն եւ որի պահպանության առաջնային շահառուներից մեկը հարեւան Իրանն է:

Բաքվի մամուլը ենթադրաբար կարծում է, որ Ուկրաինայում «գործերն ավարտելուց հետո» Ռուսաստանն անցնելու է «միջին միջանցքի» խնդրի կարգավորմանը: Սա կարելի էր «հիվանդ երեւակայություն» որակել, եթե Բաքվում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը բանակցությունների արդյունքով մամուլի համար հայտարարությունից զատ հարցազրույց տված չլիներ «ԱզերԹաջ» պետական գործակալությանը եւ ասած չլիներ, որ նաեւ Ադրբեջանի շահերից է բխում, որ Պուտինը Ուկրաինայում չհաղթի: Ի վերջո, Ադրբեջանը կարող է էներգակիր արտահանել նաեւ Ռուսաստանի միջոցով: Ճիշտ է, պայմաններն ավելի վատ կլինեն, բայց այլընտրանք ամեն դեպքում կա,- հետուկրաինական հավանական իրավիճակում Բաքվի հնարավորությունն այսպես է գնահատում ալիեւյան քարոզչության գլխավոր խոսափող haqqin.az-ը, ինչից շատ զգուշորեն, բայց այնուամենայնիվ կարելի է ենթադրել, որ Ալիեւը Մոսկվայից Վրաստանի տրանզիտային կարեւորությունը կասկածի տակ դնելու հրահանգ եւ ղազախստանյան նավթը Բաքու-Ջեյհան խողովակաշարով արտահանելու մտադրության դեմ զգուշացում է ստացել:

Արձագանքելով Տավուշի սահմանային խնդիրների վերաբերյալ Նիկոլ Փաշինյանի դիտարկումներին, Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան, ըստ երեւույթին գտնվելով էյֆորիայի մեջ, դիվանագիտական կոպիտ վրիպում է թույլ տվել, երբ ասել է, որ իրավիճակի հետ Ռուսաստանը կապ չունի, դա Փաշինյանի եւ Եվրամիության միջեւ խորհրդատվությունների հետեւանք է: Իսկ խոսքը հայ-ադրբեջանական սահմանի այդ հատվածում ռազմական գործողությունների վերսկսման հավանականության մասին է: Բաքվի «փորձագիտական» գնահատմամբ՝ Ռուսաստանի համար «պահեստային» է աբխազական երկաթուղու վերաբացումը, որ թույլ կտա Հայաստանի «վրայով կապվել Իրանի եւ Թուրքիայի հետ»: ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի Բաքու այցին զուգահեռ Պեկին է գործուղվել Իլհամ Ալիեւի արտաքին քաղաքական հարցերով օգնական Հաջիեւը:

«Միջին միջանցքի» գլխավոր շահառուներից մեկը Չինաստանն է՝ «Նոր մետաքսի ճանապարհ» մեգանախագծով: Չինական կոնտեյներային գնացքներն արդեն լաստանավով հատում են Կասպից ծովը, այնուհետեւ Բաքու-Կարս երկաթուղով հասնում Թուրքիա, այնտեղից՝ Եվրոպա: Լեռնային Ղարաբաղի հայաթափումից հետո Բաքվի կախվածությունը Մոսկվայից գրեթե անհաղթահարելի է, իսկ Ուկրաինայում իրավիճակն ավելի է խորացնում ռուս-ադրբեջանական ռազմավարական համագործակցությունը: Հյուսիս-հարավ՝ Սանկտ-Պետերբուրգից մինչեւ հնդկական Մունբայ, միջանցքի վրա ահռելի խախսեր կատարող Ռուսաստանին, բնականաբար, ձեռնտու չէ, որ ավանդաբար իր «ետնաբակ» ընկալվող Կենտրոնական Ասիան «միջին միջանցքով» կապվի Եվրամիության հետ:

Տավուշում «սահմանազատման» խնդրին, ըստ երեւույթին, պետք է նայել 2020թ. հունիսյան եռօրյա մարտերի խորքային գնահատման առումով: Ադրբեջան-Վրաստան-Թուրքիա կոմունիկացիաներն անցնում են հայ-վրաց-ադրբեջանական «եռանկյանը» շատ մոտ: 2020թ. հունիսի 17-ին, հայ-ադրբեջանական բախումները դադարելուց մի քանի ժամ առաջ վերագործարկվել է Բաքու-Նովոռոսիյսկ նավթամուղը, որ մինչեւ այդ ավելի քան երկու տարի «չոր էր»: Մարիա Զախարովայի «չքմեղացումը» բոլորովին այլ պատկեր է հուշում: Ըստ երեւույթին, Ալիեւի հայատյացությունը, Հայաստանի ինքնիշխանության «լուծարման գայթակղությունը» գերակշռում են պրագմատիզմին: Բայց այդ դեպքում պատերազմն այլեւս հայ-ադրբեջանական չի լինի, այլ՝ կովկասյան, որտեղ կկորցնեն բոլորը: