Հայոց եկեղեցու պահապանության համահայկական խորհուրդը, խիստ դատապարտելով Հայ Առաքելական Եկեղեցու դեմ Հայաստանում ծավալվող նպատակային հարձակումները, կարևորում է Սփյուռքի պատասխանատու գործիչների ձայնը և հրապարակում է պարոն Արտաշես (Արդի) Քասախյանի կարծիքը:
Արտաշես (Արդի) Քասախյանը Գլենդելի նախկին քաղաքապետն է, այժմ քաղաքային խորհրդի անդամ։ Նա քաղաքագիտության դասախոս է Գլենդելի համայնքային քոլեջում, ինչպես նաև Aquila Communications ընկերության նախագահն ու հիմնադիրն է։
«Հայ առաքելական եկեղեցին թուլացնելու փորձերով ՝ Հայաստանի ղեկավարությունը կարող է խաթարել հայկական աշխարհը դեռ միավորող վերջին հաստատությունը։
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը քիչ ջանք է գործադրում թաքցնելու Հայ առաքելական եկեղեցու նկատմամբ իր թշնամանքը՝ սեպ խրելով ժողովրդի, որին ենթադրվում էր, որ պետք է առաջնորդեր, և այն հաստատության միջև, որը շուրջ երկու հազարամյակ միասնական է պահել ազգը։ Նրան իշխանության բերած «բարեփոխումների» ու «թափանցիկության» սովորական պոպուլիստական բառապաշարով քողարկված նրա քարոզարշավն արագորեն վերածվեց եկեղեցին իր վերահսկողության տակ վերցնելու հաշվարկված փորձի։ Այն, ինչ սկսվեց որպես քաղաքական հռետորաբանություն, վերածվեց «քաղաքականությամբ զտման». կասկածելի իրավական մեղադրանքներով ձերբակալվեցին հոգևորականներ, կրոնական առաջնորդներին վարկաբեկելու նպատակով իրականացվեցին զրպարտչական արշավներ, ձերբակալվեցին նրա դիրքորոշումը քննադատող անձինք, և ջանքեր են գործադրվում եկեղեցին զրկելու իր ինքնավարությունից ու բարոյական կարգավիճակից։ Անկասկած է, որ նշված երեւույթներից եւ ոչ մեկը արդիականացման կամ բարոյականության մասին չէ․ խոսքը պարզապես վերահսկողության մասին է։
Կարելի է պնդել, որ Խորհրդային Միության փլուզումից ի վեր ձևավորված Հայաստանի յուրաքանչյուր կառավարություն պետական կառույցները օգտագործել է որպես ահաբեկման զենք։ Սակայն քչերն են դա արել ինքնապահպանման համար այնպիսի դաժանությամբ, ինչպես այս վարչախումբը։ Հարկային հետաքննություններից մինչև օրենսդրական առաջարկներ, «խափանարարության» (sabotage) անորոշ մեղադրանքներից մինչև կաթողիկոսի հրապարակային նվաստացումը՝ ուղերձը անհերքելի է ՝ կամ հնազանդվեք, կամ հեռացեք ճանապարհից։ Փաշինյանի պատերազմը եկեղեցու դեմ հասավ գագաթնակետին, երբ նա մեղադրեց եկեղեցուն պետությունը խարխլելու մեջ ՝ բառապաշար, որը բառացիորեն վերցված է խորհրդային ձեռնարկից։
Սա պատահական չէ. Խորհրդային Միությունը լավ գիտեր այս բեմադրությունը։ 1930-ականներին Ստալինի վարչախումբը սպանեց Կաթողիկոս Խորեն Ա-ին, փակեց եկեղեցիները և քրեականացրեց հավատքի հրապարակային դրսևորումները։ Խորհրդային քարոզչությունը ամրապնդեց ուղերձը՝ հոգևորականներին ներկայացնելով իբրև դավաճաններ ու ազգայնականներ, որոնք քայքայիչ գործունեություն են ծավալում վեղարների ներքո։ Ֆիլմերը, օրինակ «Սևանի ձկնորսները» (1939), առաջ մղեցին այն գաղափարը, որ քահանաները ոչ այլ ինչ էին, քան Դաշնակցություն կուսակցության գործակալներ, ժողովրդի թշնամիներ, որոնք քողարկված են իբրև Աստծու ներկայացուցիչներ։ Վարչապետը կարծես պարզապես մաքրում է փոշին հին ժապավեններից և կրկնում հնացած փոխաբերությունները։
Ավելի՞ անհանգստացնող. նրա խոսքը այժմ արձագանքում է Ադրբեջանի տեսակետներին։ Տարիներ շարունակ ադրբեջանական վարչախումբը Հայոց եկեղեցին անվանել է ազգայնականության և ծայրահեղականության ինկուբատոր։ Նրանք մեղադրել են հոգևորականներին ատելություն հրահրելու մեջ և եկեղեցին ներկայացրել որպես խաղաղությանը սպառնացող վտանգ։ Այժմ Բաքվից հնչող այդ ուղերձները համընկնում են Երևանի պաշտոնական խոսքի հետ ՝ ապօրինի ճանաչել եկեղեցին, վարկաբեկել նրա առաջնորդներին և հեռացնել ժողովրդից։
Այս քայլերով Փաշինյանը թուլացնում է կենսական կարևոր հոգևոր հաստատությունը և ջուր է լցնում թշնամական հարևանի ջրաղացին ՝ ակտիվորեն նպաստելով հայկական ժառանգության ամբողջական վերացմանը։ Այն, ինչին Ադրբեջանը ձգտում է ջնջելով ու ժխտելով, Փաշինյանը համարձակվում է իրականացնել օտարացման ու ներքին խարխլման միջոցով։ Թեև կարելի է ենթադրել, թե ինչ է դրդում այս հանրային թշնամանքը հոգևորականների ու եկեղեցու առաջնորդների նկատմամբ, հարկ է հարց տալ, թե ինչու է այս ռազմավարությունն այնքա՜ն համահունչ այն ամենին, ինչ Բաքվում գործում են աշխարհի ամենահին քրիստոնեական հաստատություններից մեկը վարկաբեկելու համար։
Եթե կարծում եք, որ սա ընդամենը ներքին խնդիր է, որը չի ազդում Սփյուռքում բնակվող հայերի վրա, Փաշինյանն ինքը պարզաբանել է հակառակը։ Վերջերս Ստամբուլի հայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը նա ասել է, թե ինքը «Սփյուռքի վարչապետը չէ»։ Սա պարզապես սխալ կեցվածք չէր, այլ քաղաքական հայտարարություն։ Սահմաններից դուրս հայերի հետ կապը խզելով՝ վարչապետը ըստ էության ազդարարում է, որ Սփյուռքը գոյություն չունի։ Եթե հայկական անձնագիր չունեք, մի՛ սպասեք պաշտպանություն, գործընկերություն կամ անգամ ճանաչում։ Սա հարց է ծնում ՝ եթե պետությունը, որը վերակառուցելու և աջակցելու համար անթիվ հայկական կազմակերպություններ են ջանքեր ներդրել, հրաժարվում է Սփյուռքից, ապա ո՞վ կամ ի՞նչն է միավորում Սփյուռքի հայերին։
Ոչ ոքի համար զարմանալի չպետք է լինի, որ այն կառույցը, որը դարեր շարունակ կապել է հայերին իրենց նախնիների արմատների և միմյանց հետ, հենց այն մարմինն է, որը ենթարկվում է Հայաստանի կառավարության հարձակմանը ՝ Հայ առաքելական եկեղեցին։ Եկեղեցին հաղթահարել է ցեղասպանություն, աքսոր, կոմունիզմ ու միանձնյա ռեժիմներ։
Այն պահպանել է հայկական ինքնությունը, երբ սահմանները վերացել են, և հանրապետությունը միայն երազանք էր։ Բեյրութից մինչև Բուենոս Այրես, Լոս Անջելեսից մինչև Լիոն — եկեղեցին ապահովել է շարունակականության թելը ոչ թե փոփոխվող քաղաքական քամիներով, այլ աղոթքով, ծեսով, հիշողությամբ ու հավատքով։ Այն սերունդներին կապել է ոչ թե աշխարհագրությամբ, այլ ընդհանուր արժեքներով ու համոզմունքներով։ Սփյուռքի համար շատերի եկեղեցին եղել է ոչ միայն պաշտամունքի վայր, այլև միակ մնացած թելը դեպի կորած, երևակայական կամ վերածնված հայրենիք։
Ուստի, երբ Փաշինյանը թիրախավորում է եկեղեցին, նա պարզապես պայքար չի սկսել Էջմիածնի կամ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի դեմ. նա աշխարհի միլիոնավոր հայերին ասում է, որ իրենց խարիսխը, պատմությունն ու հոգևոր հայրենիքը այլևս նշանակություն չունեն։
Այո, ժամանակակից Հայաստանի Հանրապետությունը աշխարհիկ պետություն է։ Սակայն աշխարհիկությունը չի նշանակում հավատքի նկատմամբ թշնամանք, այլ՝ ազատություն —as Church and State—to գործելու անկախ և փոխադարձ հարգանքի շրջանակում։ Ուժեղ ժողովրդավարությունները չեն թալանում վանքերը կամ ձերբակալում եպիսկոպոսներին։ Նրանք չեն լռեցնում հոգևոր առաջնորդներին կամ զրպարտում հաստատությունները, որոնք գոյատևել են թագավորությունների և ռեժիմների միջով։ Նրանք կառուցում են կամուրջներ, հատկապես, երբ ազգը բախվում է արտաքին գոյաբանական սպառնալիքների։
Փաշինյանը չի «բարեփոխում» եկեղեցին. նա կրկնում է նրանց մարտավարությունը, ովքեր փորձել են վերացնել եկեղեցին։ Եվ այդ կերպ նա սպառնում է 더욱 օտարացնել այն Սփյուռքը, որը պահել է Հայաստանը պատերազմի, տնտեսական և մարդասիրական ճգնաժամերի ժամանակ։ Հայոց եկեղեցին դիմագրավել է պարսկական ներխուժումներին, օսմանյան վայրագություններին, խորհրդային զտումներին ու հետխորհրդային քաոսին։ Բայց կարո՞ղ է այն գոյատևել, երբ հակահարվածը գալիս է ներսից՝ նպատակ ունենալով քայքայել եկեղեցու էությունը աշխարհի միլիոնավոր հավատացյալների համար։
Թերևս առավել հրատապ հարցը ոչ թե այն է, թե արդյոք Հայ եկեղեցին կդիմակայի այս հարձակմանը, այլ այն, թե արդյո՞ք մենք՝ Սփյուռքում, ոտքի կկանգնենք և կհակադարձենք։ Հայ առաքելական եկեղեցին միշտ եղել է ավելին, քան կրոնական հաստատություն. այն մշակույթի, պատմության ու ինքնության անոթ է, որը միավորել է հայերին դարերի ու մայրցամաքների միջով։ Եթե Հայաստանի պետությունն այժմ փակվում է իր ներսում, Սփյուռքի պարտականությունն է կանգնել իրար կողքի և եկեղեցու կողքին, որը կենդանի է պահել մեր լեզուն, ծեսերն ու հավաքական հիշողությունը։
Հիմա ժամանակը չէ մասնակցությունից հրաժարվելու կամ ցինիկ դառնալու։ Ժամանակն է ամրապնդելու ու վերահաստատելու մեր նվիրումը — աջակցելու մեր տեղական եկեղեցիներին, թեմերին և առաջնորդարաններին, ինչպես նաև հոգևոր առաջնորդներին, որոնք շարունակում են ծառայել մեր համայնքներին՝ չնայած ճնշմանը, հալածանքներին կամ քաղաքական դժվարություններին։ Արտասահմանում մեր եկեղեցիները ուժեղացնելով՝ մենք պահպանում ենք հայրենիքում շրջափակված ժառանգությունը։ Այդպես անելով՝ մենք երաշխավորում ենք, որ հայկական ինքնությունը կախված չէ որևէ կառավարության քմահաճույքից, այլ համատեղ պատասխանատվությունից՝ պաշտպանելու այն, ինչի համար մեզնից առաջ սերունդներ են պայքարել կենդանի պահել։
Մեր եկեղեցին մեզ անցյալում էլ պաշտպանել ու փրկել է աղետներից։ Մենք չպետք է ձախողենք և չենք ձախողի այսօր»:
Հայոց եկեղեցու պահապանության համահայկական խորհուրդ
Բաց մի թողեք
Սա արշավ է Դաշնակցության դեմ, ինչպես որ արշավ է ընթանում եկեղեցու դեմ. Վարդանյան
Դժվար է լինելու զավթել ՀԷՑ-ը․ «ՀայաՔվե»
Թուրք – ադրբեջանական տանդեմը կորոշի ձեր և ձեր երեխաների ապագան․ Աբովյան