Շատ ուսանելի հեքիաթներ կան ե՛ւ հայկական, ե՛ւ այլ ժողովուրդների բանահյուսության մեջ, որն արժեր ոչ միայն կարդալ, այլեւ ականջին օղ անել: Ինչքա՜ն իմաստ ու խորհուրդ կա, դիցուք, Թումանյանի «Չարի վերջը» հեքիաթում:
Հրապարակ թերթը գրել է․ Օրինակ, Նիկոլ Փաշինյանի պահվածքն Ադրբեջանի հանդեպ, Հայ առաքելական եկեղեցու պահվածքը Փաշինյանի հանդեպ, անչափ նման է հիմար կկվի պահվածքին, որը ձագերին հերթով տալիս է աղվեսին` հույս ունենալով, որ նրա ախորժակը կփակվի:
Իսկ ինչքա՜ն մեծ իմաստ կա «Մի կաթիլ մեղրի» մեջ, երբ մի չնչին առիթից մի ամբողջ փոթորիկ է բարձրանում, եւ ինչքան մարդիկ են միմյանց հետ թշնամանում:
Սա առավելապես մեր ընդդիմությանն է սազում, որն ամեն չնչին առիթով սրերն առնում է` հարձակվում մյուս ընդդիմադիր ճամբարի վրա: Իսկ ի՜նչ հանճարեղ պատմություն է «Կիկոսի մահը», երբ երեւակայական աղետին ընդառաջ, լացուկոծ ենք անում, մեզ պատեպատ տալիս, քելեխի համար մորթում մեր միակ եզը, նոր հանգստանում:
Իսկ «Անխելք մարդն» իսկեւիսկ հայերի համար է հորինված, երբ Աստծու բացած դռները չենք նկատում եւ երջանկություն ենք փնտրում, երբ այն մեր քթի տակ է, մեր կողքին: Կամ` «Անբան Հուռին»․ սա արդեն մեր իշխանությունների մասին է, որն այդպես էլ 7 տարում աշխատել չսովորեց, բայց ինչ-որ հնարամտությամբ մնում է իշխանության գլխին եւ անգամ վերարտադրվում` մարդկանց աչքին թոզ փչելով ու մոլորեցնելով:
«Անբան Հուռիի» քույր հեքիաթը «Քեֆ անողին քեֆ չի պակսիլ»-ն է` զվարճությունների մեջ օրն անցկացնող պորտաբույծների մասին, որոնք ապրում են ուտել-խմելու համար:
Բայց մեր ժողովրդին ամենաբնորոշ հեքիաթը, ըստ իս, «Ձախորդ Փանոսն» է, որը Թումանյանը հատուկ գրել է հայ ժողովրդի մասին: Ժողովուրդ, որը փորձանքներից աչք չի բացում եւ վատ ավարտ է ունենում:
Բաց մի թողեք
Չորս երեխաների մայրը մահացել է Ուիգմորում վիրահատությունից հետո
Իմ ամուսինն աղանդավոր չէ, կարող եմ կոնտակտները տալ՝ ինքը Ձեզ կբացատրի, բայց զգույշ եղեք՝ քարոզ չանի․ Ավանեսյան
Եթե հետապնդումը քաղաքական չլիներ՝ Սրբազանը վաղուց ազատության մեջ կլիներ