Վարչապետի հրամանը ուժ չունի, եթե այն հակասում է Սահմանադրությանը կամ օրենքին․ Տեր Վրթանես Բաղալյան

Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունն ու օրենքները պետության ողջ համակարգին պարտադրում են ենթարկվել ոչ թե անձին, այլ օրենքին և Սահմանադրությանը։

Ահա իրավական և գործնական քայլերը, որոնք ուժային և իրավապահ մարմինները պարտավոր են ձեռնարկել, եթե վարչապետը հակասահմանադրական հրաման է տալիս․

1․ Սահմանադրական սկզբունք
ՀՀ Սահմանադրության 78-րդ հոդվածը պարտադրում է․ «Իշխանության բոլոր մարմինները պարտավոր են գործել Սահմանադրությանը համապատասխան»:

Վարչապետի հրամանը ուժ չունի, եթե այն հակասում է Սահմանադրությանը կամ օրենքին։ Նման հրաման կատարելը կարող է հանգեցնել հրաման կատարողի անձնական քրեական պատասխանատվությանը։

2․ Հրաժարում ապօրինի հրամանից
ՀՀ Քրեական օրենսգրքի 44-րդ հոդվածը (ապօրինի հրաման կատարելու մասին) սահմանում է․ եթե հրամանը ակնհայտ ապօրինի է, այն պետք է չկատարվի, հակառակ դեպքում կատարողը ևս ենթարկվում է պատասխանատվության։
Ապօրինի է այն հրամանը, որը ուղղված է․
սահմանադրական կարգի տապալմանը,
անձի ազատության ապօրինի զրկմանը,
կրոնական ազատությունների և Եկեղեցու անձեռնմխելիության խախտմանը։

3․ Ներքին արձագանք և զեկուցում
Զորքերի հրամանատարները, ոստիկանության և ԱԱԾ բարձրագույն հրամանատարությունը պարտավոր են գրավոր արձանագրել հրամանի հակասահմանադրական լինելը և զեկուցել․
ՀՀ նախագահի (որպես զինված ուժերի գերագույն հրամանատար), Ազգային ժողովի նախագահին,
Սահմանադրական դատարանին կամ Մարդու իրավունքների պաշտպանին։

4․ Հասարակական և միջազգային պարտավորություններ
Նման քայլը կնշանակի Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 9-րդ հոդվածի և Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրի 18-րդ հոդվածի խախտում, որի հետևանքով բացվում է անհապաղ միջազգային իրավական գործընթացի հնարավորություն։
Որպես ԵՄ և ԵԽ անդամ պետություն՝ Հայաստանի իշխանությունները և ուժային մարմինները պարտավոր են չմասնակցել ակնհայտ ապօրինի գործողությունների, այլ ապահովել քաղաքացիական և կրոնական ազատությունների պաշտպանությունը։

5․ Ինչ է պարտավոր անել յուրաքանչյուր ծառայող
Ոստիկանություն, ԱԱԾ և բանակի ստորաբաժանումներ՝ իրավաբանորեն պարտավոր են չկատարել վարչապետի հակասահմանադրական հրամանը և ապահովել Վեհարանի և Ամենայն Հայոց Հայրապետի անվտանգությունը։
Նման պահերին ծառայողի հավատարմությունը ենթակա է ոչ թե անհատին, այլ Սահմանադրությանը և ժողովրդին։

6․ Հետևանքներ հրամանի կատարողների համար
Եթե որևէ ուժային կամ իրավապահ կատարի հակասահմանադրական հրամանը՝ ներխուժի Վեհարան կամ ձերբակալի Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին, ապա նա անձամբ կրելու է քրեական պատասխանատվություն (հանցագործություն՝ ՀՀ ՔՕ 300-րդ հոդված, «Սահմանադրական կարգի տապալում»)։

Նույնիսկ եթե նա հետո փորձի արդարանալ՝ «ես հրաման եմ կատարել», դա չի ազատի պատասխանատվությունից, քանի որ ակնհայտ ապօրինի հրաման կատարելը չի արդարացվում։

Տեր Վրթանես Բաղալյան