Իրանի արտգործնախարարի օգնական և Եվրասիայի հարցերով գլխավոր տնօրեն Դեմիրչիլուն հայտնել է Թեհրանի աջակցության մասին տարածաշրջանային խաղաղությանն ու կայունությանը և նշել, որ Իրանը դեմ է միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների և աշխարհաքաղաքական ստատուս քվոյի ցանկացած փոփոխության:
ԻՌՆԱ-ի հաղորդմամբ՝ Մոջթաբա Դեմիրչիլուն երկուշաբթի երեկոյան՝ Թեհրանում Ռուսաստանի դեսպան Ալեքսեյ Դեդովի հետ հանդիպման ժամանակ, նաև ընդգծել է տարածաշրջանի բոլոր երկրների շահերին և օրինական մտահոգություններին ուշադրություն դարձնելու անհրաժեշտությունը:
Վերջին օրերին էլ իրանական մի շարք լրատվամիջոցներ, հղում անելով Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի մամուլի ծառայությանը, հայտարարեցին, որ Ադրբեջանի և Ռուսաստանի նախագահները հեռախոսազրույցում մտքեր են փոխանակել Կովկասյան տարածաշրջանում տրանսպորտային միջանցքի բացման մասին։ Նաև խոսել են Ադրբեջանի արևմտյան շրջանները և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետությունը Հայաստանի տարածքով կապող, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը» կյանքի կոչելու գաղափարի շուրջ։
Ադրբեջանի և ՌԴ ղեկավարների այս խոսակցությունը չի վրիպել իրանական դիվանագիտական և լրատվական շրջանակների ուշադրությունից, հատկապես երբ նկատի ունենանք, որ Իրանը տարբեր մակարդակներում բազմիցս հայտարարել է՝ կտրականապես դեմ է այս միջանցքի բացմանը և այն համարում է «Իրանի և Հայաստանի միջև ավանդական սահմանների խախտում։ Քննադատելով «Զանգեզուրի միջանցքին» Ռուսաստանի աջակցությունը՝ Իրանի մի շարք լրատվամիջոցներ հայտարարել են, որ Ադրբեջանի պնդումը, թե դրա գործարկումը եղել է Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի հետ կապված Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի եռակողմ հրադադարի համաձայնագրի մի մասը, «կեղծ» է։
Թեհրանում բնակվող իրանագետ, վերլուծաբան Սահակ Շահմուրադյանը այս առնչությամբ civic.am-ի հետ զրույցում նկատեց. «Ուկրաինական պատերազմում զարգացումներից հետո «Զանգեզուրի միջանցք»-ի վերաբերյալ ՌԴ դիրքորոշման փոփոխությունը պետք է պայմանավորել պատերազմի պատճառով ՌԴ համար կապուղիների հասանելիության սահմանափակմամբ և միջազգային ոլորտում մեկուսացմամբ, մյուս կողմից էլ՝ Արևմուտքի կողմից Ռուսաստանի դեմ գործադրվող բազմակողմանի տնտեսական պատժամիջոցներով։ Համաշխարհային հանրության կողմից Մոսկվայի նկատմամբ գործադրվող քաղաքական ճնշումը ստիպել է այս երկրին փորձել այս կրիտիկական պայմաններում Բաքվին դարձնել իր առանցքային դաշնակիցը Կովկասյան տարածաշրջանում։ Եվ սա մի իրավիճակում, երբ Ադրբեջանը ռազմական, քաղաքական ու տնտեսական իր հարաբերությունները վերջին մի քանի տարիներին ավելի է ընդլայնել Իրանի թիվ մեկ թշնամի Իսրայելի հետ»։
Վերլուծաբանի խոսքով՝ «ռուս-ուկրաինական ճակատում իրավիճակի վատթարացմանը զուգահեռ, Ռուսաստանը վերջին մի քանի օրերի ընթացքում ակնհայտորեն փորձում է Ադրբեջանին դրդել կրկին հարձակում իրականացնել Հայաստանի սուվերեն տարածքի վրա, Սյունիքի մարզի ուղղությամբ, բացել, այսպես ասած, «Զանգեզուրի միջանցք»-ը և այն հանձնել Ռուսաստանին, որպեսզի անարգել կապ հաստատի իր մյուս վաղեմի բարեկամ և գործընկեր Թուրքիայի հետ»։ Միաժամանակ Ադրբեջանը և հատկապես Ռուսաստանը այս պահին փորձում են անտեսել Իրանի շահերը Կովկասյան տարածաշրջանում, Ռուսաստանի աջակցությամբ Ադրբեջանի տարածքից անցնող Հյուսիս-Հարավ ճանապարհի անցկացման միջոցով Իրանին կախվածության մեջ պահել Մոսկվայից և Բաքվից։
Ըստ մեր զրուցակցի՝ եթե այս միջանցքը կառուցվի և ավարտին հասցվի, ապա կխափանվի Իրանի տարածքով Ադրբեջանի բեռները Նախիջևան փոխադրելու տարանցիկ և ռազմավարական դերը, իսկ «Զանգեզուրի միջանցք»-ի անցումով զգալիորեն կթուլանա իրանական ապրանքների՝ Հայաստանի տարածքով արտահանման հարցում Իրանի դիրքը, ինչի հետևանքով Իրանը գործնականում կկորցնի իր ազդեցության հաղթաթուղթը։ «Զանգեզուրի միջանցք»-ի մասին Ռուսաստանի հայտարարություններն ավելի բացահայտ են դարձել և ամրապնդել են կասկածները, որ Կովկասում այդ երկրի քաղաքականությունը հիմնարար փոփոխության է ենթարկվել։ Իհարկե, հավանական է, որ Իրանի նոր նախագահ Փեզեշքիանը ՌԴ կատարելիք այցի ժամանակ կներկայացնի ԻԻՀ դիրքորոշումները ռուսների այս գործողության վերաբերյալ։ Իրանական կողմի համար արդեն ընդունված փաստ է, որ «Զանգեզուրի միջանցք»-ը լրիվ կեղծ երթուղի է։ Իրանի կառավարությունն իրավունք ունի և պետք է պահպանի իր պատմական սահմանները Հայաստանի հետ։ Թուրքա-ադրբեջանական նախաձեռնությամբ և Ռուսաստանի աջակցությամբ այս կեղծ միջանցքի կառուցումը ոչ միայն կհանգեցնի Հայաստանի տարածքով անցնող Իրանի հյուսիս-հարավ միջանցքի կորստին, այլև կփակի դեպի Եվրոպա և Սև ծով նավահանգիստները Իրանի Չաբահար նավահանգիստը կապող մայրուղին և Իրանի ու Հայաստանի ուղիղ սահմանը։ Սա միանշանակորեն դեմ է Իրանի տարածաշրջանային տնտեսական քաղաքականությանը»։
Շահմուրադյանը կարծում է՝ «Իրանում հասկացել են, որ Արևմուտքի կողմից սահմանված պատժամիջոցները թուլացնելու նպատակով ՌԴ-ի հանդեպ զուգամերձության իրենց քաղաքականությունը կարող է ինչ-որ տեղ ի շահ Իրանի թշնամիների և ի վնաս Թեհրանի խախտել աշխարհաքաղաքական հավասարումները։ Այս իրադրությունից ելնելով էլ Իրանը զգուշացրել է, որ «Զանգեզուրի միջանցք»-ի հետ կապված Ռուսաստանի շրջադարձը կարող է փոխել ուժերի հավասարակշռությունն ի վնաս Իրանի։ Իրանագետի համոզմամբ՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից առաջ քաշվող և, ստացվում է, Ռուսաստանի կողմից հովանավորվող, այսպես ասած, «Զանգեզուրի միջանցքը» «բացելով» Մոսկվան ուղիղ երկաթուղային կապ կունենա Թեհրանի հետ, որը զենքի կարևոր մատակարար է դարձել Ուկրաինայում կռվող ռուսական ուժերի համար:
«Փաստորեն, այս հյուսիս-հարավ առանցքը վերակենդանացնում է այն, ինչը ժամանակին՝ Երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ, հայտնի էր որպես «Պարսկական միջանցք»։ Ճանապարհային և երկաթուղային երթուղի, որն անցնում է Իրանի հյուսիսից Ադրբեջանի Հանրապետության տարածքով դեպի Ռուսաստան, և իրականում ստեղծվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ԱՄՆ-ի վարկային-վարձակալության օգնության պլանով: ԱՄՆ-ն և Բրիտանիան օգնեցին Խորհրդային Միությանը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, ճակատագրի տարօրինակ շրջադարձով այս առանցքը այժմ կենսական նշանակություն ունի Մոսկվայի համար ԱՄՆ-ի և Արևմուտքի դեմ ներկայիս պայքարում: Եթե նման ծրագիր իրականացվի, դա կնշանակի Ադրբեջանի և Ռուսաստանի համակարգված վերահսկողություն Հայաստանի հարավային սահմանին, ինչը մղձավանջ է թե՛ Հայաստանի, թե՛ Արևմուտքի համար։ Հայերը կկորցնեն վերահսկողությունը կարևոր ռազմավարական սահմանամերձ շրջանի նկատմամբ։ Հայաստանը միայնակ ի վիճակի չէ կանխել ռուսական և ադրբեջանական գործողությունները, այս ամենը հակասում է Իրանի և Հայաստանի համատեղ շահերին, ուստի Իրանը փորձում է, դեմ կանգնելով ադրբեջանա-ռուսական միակողմանի նախագծին, իր դերակատարությունը ապահովել Կովկասյան տարածաշրջանում կապուղիների ապաշրջափակման և երկաթուղիների վերաբացման գործընթացներում։
Ահա հիմա կարող ենք հասկանալ, թե ինչու Իրանը, հարգելով դիվանագիտական պրակտիկան և փորձելով չանհանգստացնել իր գործընկեր Մոսկվային, ԱԳ նախարարություն է կանչել Թեհրանում ՌԴ դեսպանին և նրան հասկացրել Իրանի մտահոգությունները և սկզբունքային մոտեցումը Կովկասյան տարածաշրջանի իրադարձությունների վերաբերյալ»։
Հ. Մանուկյան
Բաց մի թողեք
Ավտովթար՝ Երևանում․ կա տուժած. Լուսանկար
Վախենում ես, մի՛ արա․ Ռոմանոս Պետրոսյան
Սպասվում են նաև տեղումներ․ ինչ եղանակ կլինի առաջիկա օրերին