Ո՞վ է մտադրված Կասպից ծովում ռազմական ներկայություն հաստատել․ Ռուսաստանը վախենում է

«Միայն Կասպից ծովում Ռուսաստանի ռազմական ներկայությունն է թույլ տալիս զսպել երրորդ երկրների ռազմածովային ուժերի համար իրենց ջրային տարածքները բացելու առափնյա որոշ երկրների փորձերը»,- Աստրախանում նոյեմբերի 14-ին հայտարարել է Ռուսաստանի նախագահի օգնական, ՌԴ Ծովային կոլեգիայի նախագահ Նիկոլայ Պատրուշևը:

Նրա գնահատմամբ՝ Կասպից ծովը բացառիկ է ոչ միայն նավթի և գազի պաշարներով և կոմունիկացիոն լոգիստիկ հնարավորություններով, այլև ռազմավարական նշանակությամբ, ինչը թույլ է տալիս խաղաղություն ապահովել Կենտրոնական Ասիայում, Հարավային Կովկասում և Մերձավոր Արևելքում:

Պատրուշևը տևական ժամանակ գլխավորել է Ռուսաստանի Անվտանգության դաշնային ծառայությունը, պաշտոնավարել որպես Անվտանգության խորհրդի քարտուղար, նախագահ Վլադիմիր Պուտինի մերձավոր շրջապատի դեմքերից մեկն է և նրա հայտարարությունը պետք է գնահատել որպես Ռուսաստանի Դաշնության պետական-պաշտոնական տեսակետ:

Կասպից ծովի նկատմամբ Ռուսաստանի հետաքրքրությունը կրկնապատկվել է Ուկրաինայի դեմ պատերազմից հետո: Մոսկվան վերջերս պաշտոնապես հաստատել է, որ ռազմածովային ուժերի Սևծովյան նավատորմի ռազմանավերի մեծ մասը վերաբազավորվել է Կասպից ծովում, Դաղստանի Կասպիյսկ քաղաքի մոտ ռազմահենակայանում, որտեղ Աստրախանից տեղափոխվել է Կասպից նավատորմիղի հրամանատարական շտաբը:

Ռուսական կողմը Կասպից ծովում արևմտյան երկրներին, մասնավորապես Միացյալ Նահանգներին ջրային տարածք հատկացնելու վերաբերյալ առափնյա երկրների հանդեպ հրապարակային կասկած հնչեցնում է առաջին անգամ: Ռուսաստանից զատ Կասպից ծովի առափնյա երկրներ են Ղազախստանը, Թուրքմենստանը, Ադրբեջանը և Իրանը:

Թվարկածներից որի՞ն է Կասպից ծովում Ռուսաստանի ռազմական ներկայությունը զսպում, որպեսզի արևմտյան երկրներն այնտեղ ջրային տարածքի ներկայություն չունենան: Իրանի դեպքում այդ հավանականությունը ներկա փուլում նույնիսկ տեսականորեն բացառված է: Թուրքմենստանը նոր է ձեռնամուխ եղել սեփական ռազմածովային ուժերի ստեղծմանը: Ղազախստանը Թուրքմենստանից առաջանցիկ է, բայց Ռուսաստանից և Իրանից հետո Կասպյան ավազանում ամենալուրջ ռազմածովային ուժեր Ադրբեջանն ունի:

Ընդ որում՝ ոչ մեկի, առաջին հերթին՝ Ռուսաստանի, համար գաղտնիք չէ, որ Ադրբեջանի ռազմածովային ուժերի արդիականացման, տեխնիկական ու տեխնոլոգիական կատարելագործման գլխավոր հովանավորն ավելի քան քառորդ դար հանդիսացել է Միացյալ Նահանգները: Այդ ուժերը որոշակի առումով հետախուզում են Ռուսաստան-Իրան ծովային հաղորդակցությունը:

Խիստ ուշագրավ է, որ Պատրուշևը Կասպից ծովում երրորդ, արևմտյան երկրի ռազմական ներկայությունը բացառելու կոմպլեքս որոշման անհրաժեշտությունից խոսել է Մեծ Բրիտանիայի վարչապետի Բաքու այցից հետո: Մինչ այդ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը բանակցություններ է վարել BP-ի գլխավոր գործադիր տնօրենի հետ: Ադրբեջանը, Ղազախստանը և Ուզբեկստանը էներգիայի Եվրոպա արտահանման համաձայնագիր են ստորագրել:

Գործնականում Ադրբեջանը համաձայնել է ապահովել Կենտրոնական Ասիա-Եվրամիություն ոչ միայն ապրանքաշրջանառությունը, այլև «կանաչ էներգիայի» արտահանումը: Վերջին ծրագիրը ենթադրում է Կասպից ծովում ընդջրյա մալուխագծերի անցկացում, որ պետք է հատեն նաև Սև ծովը և հասնեն Արևելյան Եվրոպա: Միլիարդավոր դոլար արժեցող նման նախագծերը, որպես կանոն, ապահովվում են հուսալի պաշտպանությամբ, այդ թվում՝ Կասպից ծովում:

Ըստ երևույթին՝ Ղազախստանի և Ադրբեջանի երաշխիքները չեն բավարարում Եվրամիությանը: Բայց ո՞վ է մտադրված Կասպից ծովում ռազմական ներկայություն հաստատել: Միացյալ Նահանգնե՞րը, Մեծ Բրիտանիա՞ն: Ռուսաստանն զգուշացնում է: Ադրբեջանցի ռազմական փորձագետները, քաղաքական մեկնաբանները մշտապես ակնարկում են, որ «Բաքվի ծովախորշն անպաշտպան է»։