Դատելով համաշխարհային մամուլի նյութերից՝ ամբողջ աշխարհում քաղաքականապես ակտիվ մարդիկ ցանկանում են հասկանալ եւ բացատրել ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի կոշտ սիրախաղի իմաստը մի կողմից՝ Եվրոպայի, մյուս կողմից՝ Ռուսաստանի հետ։
Ինքը՝ Եվրոպան, ամբողջովին կորցրել է հանգիստը ԱՄՆ-ի այս վերաբերմունքից։ Այստեղ զարմանալի ոչինչ չկա։ Ավելի քան մեկ դար է՝ քաղաքական աշխարհն իրեն չի տեսնում առանց ԱՄՆ-ի վճռորոշ դերի։ Եվ այստեղ բոլորը հրավիրված են՝ որոշելու իրենց ճակատագիրը եւ, առաջին հերթին, սեփական անվտանգության ճակատագիրը։ Պարզվեց, որ նման առաջարկը ոչ միայն չափազանց անսովոր էր, այլեւ տագնապազդու:
Թյուրիմացությունը գալիս է նրանից, որ բոլորը զարմացած են, թե ինչպես կարող է ԱՄՆ-ն այդպես վարվել իր «հավերժական» դաշնակցի՝ Եվրոպայի հետ։ Ի վերջո, ավելի քան ութսուն տարի մարդիկ սովորել են ապրել մի աշխարհում, որտեղ Միացյալ Նահանգները, որպես ժողովրդավարության բաստիոն, «պաշտպանում» էր աշխարհը (եւ, առաջին հերթին, ժողովրդավարական Եվրոպան) Խորհրդային Միության (սոցիալիստական Ռուսաստան) կողմից ներկայացված «չարի կայսրության» ծավալվելուց: Եվ ահա ԱՄՆ նախագահ Թրամփը գործարք կնքեց այդ «չարիքի» հետ, ընդ որում՝ նրա հերթական խելահեղ քայլերի արանքում:
Մարդիկ, ովքեր տասնամյակներ շարունակ ապրել են «սառը պատերազմ» կոչվող ժամանակաշրջանի պայմաններում, այլ գնահատական չեն կարող ունենալ ներկայումս միջազգային հարաբերություններում տեղի ունեցող իրադարձությունների եւ գործընթացների վերաբերյալ։ Բայց նման տեսակետը կարող է ներելի լինել ամբողջ աշխարհի քաղքենիների, բայց ոչ փորձառու ու հասկացող քաղաքական գործիչների ու քաղաքագետների համար։
Հասկացող մարդիկ պետք է իմանան, որ այն պահից, երբ Առաջին աշխարհամարտից հետո Միացյալ Նահանգները մտավ համաշխարհային քաղաքականություն, Եվրոպան երբեք այս ձեւավորվող համաշխարհային հեգեմոնի դաշնակիցը չի եղել. այն եղել է մրցակից:
Սա շատ պարզ դարձավ արդեն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, երբ Միացյալ Նահանգներն իր «նախահայր» Մեծ Բրիտանիայի հետ դաշինք կնքեց Խորհրդային Միության հետ՝ Եվրոպայի առաջնորդի՝ Գերմանիայի դեմ պայքարում։
Մեր օրերում՝ 20-րդ դարի երեսնականներին, արդյունաբերական եւ ռազմականացված ԽՍՀՄ ստեղծմանն ուղղված Միացյալ Նահանգների երկարամյա աշխատանքի պատմությունը հասանելի է դարձել բոլորին։ Միջազգային քաղաքականության մեջ չկան օտարներ:
ԱՄՆ-ի իրական վերաբերմունքը Եվրոպայի նկատմամբ նույնքան ակնհայտորեն երեւում էր 1945-47 թվականներին ուժերի հավասարակշռության հետպատերազմյան կառուցման ժամանակ։ Եվրոպան բաժանված էր ԽՍՀՄ-ի ու ԱՄՆ-ի միջեւ, եւ նրա արեւմտյան մասի երկրները ներգրավված էին ՆԱՏՕ-ում, որը ստեղծվել էր իբրեւ «հավաքական պաշտպանության» դաշինք։
Բնականաբար, նման դաշինքի անհրաժեշտության գաղափարական հիմքը ԽՍՀՄ-ից եկող սպառնալիքն էր։ Իրականում այս դաշինքը Եվրոպային ստրկացնելու եւ նոր հեգեմոնին՝ ԱՄՆ-ին նրա լիակատար քաղաքական ենթակայության մեխանիզմ էր։
Սակայն ավելի քան քառասուն տարիների ընթացքում, տեխնոլոգիական առաջընթացի եւ տնտեսության գլոբալացման արդյունքում, ուժի հավասարակշռությունն աշխարհում արմատապես փոխվել է. Չինաստանը հայտնել է աշխարհում առաջնորդություն հաստատելու՝ իր մտադրությունը: Համապատասխանաբար՝ Միացյալ Նահանգները համաշխարհային քաղաքականության ամրապնդվող առաջնորդի փուլից անցավ այն փուլին, երբ երկիրը կորցրեց հեգեմոնի իր կարգավիճակը:
Դիրքերը պահպանելու համար անհրաժեշտ էր սկզբունքորեն նոր քաղաքականություն։ 1947 թվականի աշխարհակարգի իմաստը կորել էր ԱՄՆ-ի համար, եւ այդ կարգը սկսել էր ապամոնտաժվել 1989 թվականից։
Սոցիալիստական ճամբարը կազմաքանդվեց, եւ թվում էր, թե Եվրոպան միավորվել է եւ ԱՄՆ-ի ղեկավարությամբ ապահովել ու ստացել է անվտանգության հուսալի համակարգ։ Ապրիր եւ ապրիր երջանիկ՝ ինչպես ասում են։ Բայց դա այդպես չէր. իր դերն ու կարգավիճակը համաշխարհային քաղաքականության մեջ կորցնելու՝ ԱՄՆ-ի միտումը սկսեց աշխուժանալ:
Այդ մասին արդեն խոսում էին երկրում փոփոխվող քաղաքական վարչակարգերն ու հասարակությունը։ Եվ ինչ-որ պահի ամերիկացիներին անհրաժեշտ էր ստանձնել իրենց փրկությունը, ինչը պահանջում էր հին կարգի արժեքների ու սկզբունքների մերժում։
Բնականաբար, քաղաքական աշխարհը պետք է զգար աճող համաշխարհային տերության քաղաքականության եւ իր դիրքերը կորցրած տերության քաղաքականության տարբերությունը։ Հիմա նա այդպիսի տարբերություն զգաց:
Միացյալ Նահանգները տարբեր գնահատականներ ունի սուբյեկտների արժեքի ու նրանց գործողությունների վերաբերյալ: Եվ դա ամենեւին էլ Թրամփի հնարքը չէ։ Մնացած բոլոր երկրներում հանրային գնահատականներն արվում են սովորական սանդղակով։
Այնուամենայնիվ, փորձել գնահատել այն, ինչ կատարվում է աշխարհում անցյալ «սառը պատերազմի» աշխարհի արժեքների եւ սկզբունքների պրիզմայով՝ նշանակում է ընկղմվել անցյալի պատրանքների մեջ:
Ցավոք սրտի, շատերը դեռ անում են դա, ինչը միայն ուժեղացնում է աշխարհում տեղի ունեցող գործընթացների կործանարար բնույթը։ Հայ քաղաքական գործիչները նույնն են արել եւ անում են երեսուն տարի։ Նման ճանապարհին միայն կորուստներ կարելի է սպասել:
Մանվել Սարգսյան
Բաց մի թողեք
Բաքուն օրակարգ է բերում Հայաստանում «թաքնվող ռազմական հանցագործներին հանձնելու» թեման
Փաշինյանն իր թիմով այսօր Գյումրիում էր, դրամահավաք են արել, ում «ֆուկ» կանեն․ Լուսանկար
Ճանապարհ՝ «լցված» դիերով, հազարավոր սպանվածներ, թեժ բախումներ և մահապատժի սպասողներ. Սիրիան կրկին «եռում» է. Լուսանկարներ