Սթեյբլքոյնները և առցանց վճարումների ապագան․ ինչպես կարող է Հայաստանը շահել թվային ֆինանսներից

Առցանց վճարումների աշխարհը վերափոխվում է։ Նոր տեխնոլոգիաները փոխում են մեր մոտեցումը ֆինանսներին, և այս գործընթացում սթեյբլքոյնները (stablecoins) դառնում են առանցքային գործիքներից մեկը։

Այս կրիպտոարժույթները, որոնք ամրագրված են կայուն ակտիվներով, հնարավորություն են տալիս կատարել ավելի հարմար, արագ և մատչելի գործարքներ՝ հատկապես զարգացող տնտեսություն ունեցող երկրներում, ինչպիսին Հայաստանն է։

Ի՞նչ են սթեյբլքոյնները

Սթեյբլքոյնները կրիպտոարժույթների մի տեսակ են, որոնց արժեքը կապվում է ավանդական ակտիվների՝ ամենից հաճախ ԱՄՆ դոլարի հետ։ Ի տարբերություն բիթքոյնի կամ էթերիումի՝ որոնց արժեքը կարող է օրական մեծ տատանումներ ունենալ, սթեյբլքոյնները պահպանում են կայունություն, ինչը դարձնում է դրանք ավելի հարմար առօրյա գործարքների համար։ Դրանք կարող են ապահովվել ֆիատ արժույթով, այլ թվային ակտիվներով կամ ալգորիթմական եղանակով։ Ամենահանրահայտ սթեյբլքոյններն են՝ USDT (Tether), USDC (USD Coin), DAI և նոր FDUSD (First Digital USD)։

Սթեյբլքոյնների առավելությունները առցանց վճարումների համար

Սթեյբլքոյնների հիմնական առավելություններից մեկը կայունությունն է․ օգտատերերը չեն վտանգում իրենց միջոցները արժույթի կտրուկ տատանումների պատճառով, ինչպես դա հաճախ պատահում է կրիպտոաշխարհում։ Սա հատկապես կարևոր է փոքր և միջին բիզնեսի համար, որտեղ գների նույնիսկ փոքր տատանումները կարող են ազդել շահույթի վրա։ Բացի այդ, գործարքները տեղի են ունենում գրեթե ակնթարթորեն՝ բլոքչեյն տեխնոլոգիայի շնորհիվ՝ անկախ երկրի կամ օրվա ժամի։ Տրանսֆերտների միջնորդավճարները շատ ցածր են՝ համեմատ բանկային կամ քարտային վճարումների հետ, ինչը սթեյբլքոյնները դարձնում է գրավիչ ինչպես սպառողների, այնպես էլ բիզնեսների համար։

Մեկ այլ առավելություն՝ պարզությունն է։ Ժամանակակից հարթակները, օրինակ՝ Binance Pay-ը, ապահովում են ինտուիտիվ միջերես, որը թույլ է տալիս ուղարկել և ստանալ կրիպտոարժույթ՝ առանց տեխնիկական բարդությունների։ Վերջապես, սթեյբլքոյնները կարևոր դեր ունեն ֆինանսական ներառականության ընդլայնման գործում, հատկապես այն երկրներում, որտեղ սահմանափակ է բանկային ծառայությունների հասանելիությունը։ Դրանք միլիոնավոր մարդկանց հնարավորություն են տալիս ներգրավվել համաշխարհային թվային տնտեսության մեջ։

Հայաստանը և թվային վճարումները

Հայաստանը աստիճանաբար անցում է կատարում թվային տնտեսության։ Ֆրիլանսերների աճող թիվը, արտահանմանը միտված ՏՏ ընկերությունների զարգացումը, էլեկտրոնային առևտրի ակտիվացումը՝ բոլորը պահանջում են ժամանակակից, ճկուն և մատչելի հաշվարկային մեխանիզմներ։ Այսօր էլ Հայաստանում բանկային փոխանցումներն՝ հատկապես միջազգային, ուղեկցվում են բյուրոկրատական գործընթացներով, բարձր միջնորդավճարներով և ժամկետների ձգձգումներով։ Նման պայմաններում սթեյբլքոյնները կարող են ունենալ վերափոխիչ ազդեցություն։

Առցանց վճարումների ապագան՝ տեղական և գլոբալ դիտանկյունից

Համաշխարհային միտումները վկայում են, որ թվային ակտիվները զբաղեցնում են գնալով ավելի կարևոր տեղ տնտեսության մեջ։ Միայն 2023 թվականին ավելի քան 94 միլիարդ դոլար փոխանցվել է սթեյբլքոյնների միջոցով։ Համաձայն վերլուծական Artemis հարթակի տվյալների՝ 2023 թ. հունվարից մինչև 2025 թ. փետրվար ընկած ժամանակահատվածում սթեյբլքոյններով իրականացված հաշվարկները կազմել են.

$36 միլիարդ — B2B՝ ընկերությունների միջև հաշվարկներ
$18 միլիարդ — անձնական փոխանցումներ (P2P)
$13.2 միլիարդ — քարտային վճարումների հետ կապված գործարքներ
$3.3 միլիարդ — առցանց գնումներ և ծառայություններ (B2C)

Գործարքների ամենամեծ ծավալները գրանցվել են ԱՄՆ-ում և Սինգապուրում՝ ընդհանուր հոսքի շուրջ 20%-ը յուրաքանչյուր երկրի վրա։ Նրանց հաջորդում են Հոնկոնգը, Ճապոնիան և Միացյալ Թագավորությունը։ Միևնույն ժամանակ, արագ աճ են գրանցում այն տարածաշրջանները, որտեղ տեղական արժույթը անկայուն է կամ սահմանափակ է մուտքը միջազգային ֆինանսական համակարգերին՝ Լատինական Ամերիկա, Հարավարևելյան Ասիա և Աֆրիկայի որոշ հատվածներ։

Ինստիտուցիոնալ հետաքրքրությունն այս ոլորտի նկատմամբ նույնպես աճում է։ 2025 թվականի հունիսին Circle ընկերության (USDC սթեյբլքոյնի թողարկող) IPO-ն ներգրավեց $1.1 միլիարդ՝ ճանապարհ բացելով նոր ցուցակագրումների և պետական մակարդակով նման ակտիվների ճանաչման համար։

Ըստ կանխատեսումների՝ թվային վճարումների ծավալը զարգացող երկրներում, ներառյալ Հայաստանում, մինչև 2030 թվականը կարող է բազմապատկվել։ Հայաստանը ունի ոչ միայն այս գլոբալ գործընթացին ինտեգրվելու հնարավորություն, այլև՝ ակտիվ դեր ստանձնելու ներուժ։ Քաղաքացիների համար սա նշանակում է՝ ավելի մեծ վերահսկողություն սեփական ֆինանսների նկատմամբ և մուտք միջազգային շուկաներ։ Բիզնեսի համար՝ ծախսերի կրճատում և նոր լսարան։ Իսկ երկրի համար՝ տարածաշրջանում որպես տեխնոլոգիական և ֆինանսական հաբ՝ իր դիրքերի ամրապնդման հնարավորություններ։