Կազանում տեղի ունեցած ԲՐԻԿՍ գագաթնաժողովի հանդեպ ուշադրությունից դուրս մնաց մի հանգամանք, որը, սակայն, թերևս, շատ էական նշանակություն ունի անմիջականորեն նաև Կովկասի անվտանգության միջավայրի համար:
Կազանում սպասվում էր ռուս-իրանական ռազմավարական համապարփակ պայմանագրի ստորագրում, սակայն գագաթնաժողովից օրեր առաջ հայտարարվեց, որ փաստաթուղթը չի ստորագրվի Կազանում:
Ըստ հաղորդագրության՝ ստորագրումը կլինի Մոսկվայում՝ Իրանի նախագահի առանձին այցելության շրջանակում, առավել հանդիսավորության ու նշանակալիության համար, որպեսզի այդ կարևոր իրադարձությունը չասոցացվի ԲՐԻԿՍ ընդհանուր միջոցառումների հետ և «չկորի» այդ ֆոնին:
Այս բացատրությունը կարող է իր մեջ պարունակել որոշակի ռացիոնալություն, որովհետև ռուս-իրանական այդ պայմանագիրը, անշուշտ, կլինի չափազանց կարևոր միջազգային իրադարձություն, եթե այն տեղի ունենա:
Դա, ըստ էության, կլինի թերևս աշխարհակարգային վերափոխումների առանցքային ցուցիչներից մեկը և նոր աշխարհակարգի ճարտարապետության կարևոր դետալներից մեկը: Բայց պայմանագրի մասին խոսվում է արդեն ամիսներ, հայտարարվում, որ դրա շուրջ աշխատանքն ավարտված է, սակայն ոչ մի կերպ չի ստացվում ստորագրել այն:
Նախ՝ ռուսական կողմը հայտարարեց, որ ստորագրմանը խանգարել է նախագահ Ռեյիսիի մահը: Ըստ Մոսկվայի՞ կար արդեն ստորագրման պայմանավորվածություն, բայց նախագահի ողբերգական մահը փոխեց ամեն ինչ:
Երբ Իրանի նախագահի պաշտոնը ստանձնեց Մասուդ Փեզեշկիանը՝ ռեֆորմատորական թևից, ռուսական կողմի մոտ կար ակնառու մտահոգություն, որ դա կարող է փոխել ծրագրերը և Թեհրանը կարող է հրաժարվել պայմանագրից: Մոսկվան ակնհայտ ջանք գործադրեց հասկանալու համար, թե արդյո՞ք պայմանավորվածությունները մնում են ուժի մեջ:
Իրանը հաստատեց, թե՛ Գերագույն հոգևոր առաջնորդի շուրթերով, թե՛ նորընտիր նախագահի: Ըստ այդմ` հայտարարվում էր, որ Կազանում կլինի ստորագրում՝ ԲՐԻԿՍ գագաթնաժողովի շրջանակում: Սակայն ընդամենը դրանից մի քանի օր առաջ եղավ այլ հայտարարություն, որ պայմանագիրը կստորագրվի նոյեմբերին Մոսկվայում՝ Իրանի նախագահի այցի ընթացքում: Բայց Իրանի նախագահը պատրաստվու՞մ է այցելել, և ե՞րբ, սա դեռ հայտնի չէ: Հոկտեմբերի 31-ին ՌԴ արտգործնախարար Լավրովը հերթական անգամ հայտարարել է, որ պայմանագիրը շուտով կստորագրվի:
Սակայն, որքան հայտարարվում է շուտով ստորագրվելու մասին, այնքան ավելի ստացվում է տպավորություն, որ այդուհանդերձ ինչ-որ բան կողմերին խանգարում է, կամ կողմերից առնվազն մեկին խանգարում է ի վերջո դնել ստորագրությունը մեծ պայմանագրի տակ: Խոսքը չհամաձայնեցվա՞ծ դետալի մասին է՝ կողմերի միջև, թե՞ կողմերից մեկի որևէ այլ հաշվարկի, կամ խանգարող հանգամանքի:
Կամ, կա՞ արդյոք ԱՄՆ նախագահի ընտրության արդյունքի սպասում, որից հետո կլինի հստակ կողմնորոշում՝ ստորագրում են Թեհրանն ու Մոսկվան, թե՞ ոչ: Ինչպես հայտնի է, ԱՄՆ վարչակազմը բազմիցս մտահոգություն է հայտնել ռուս-իրանական ռազմավարական գործակցության խորացման առնչությամբ, ասելով, որ կանի դա թույլ չտալու համար անհրաժեշտ քայլերը:
Ընդ որում՝ Վաշինգտոնի զգուշացումները ուղիղ վերաբերել են նաև Կովկասին, երբ հայտարարվել է, որ ռուս-իրանական դաշինքը լավ չէ Կովկասի համար: Մյուս կողմից, սակայն, այդ դիրքորոշումով Վաշինգտոնը կամա, թե ակամա, խթանելու է հենց ռուս-իրանական գործակցություն:
Կամ դա թույլ չտալու համար պետք է իսկապես անկասելի և ուժգին սպառնալիքով ահաբեկի կողմերից որևէ մեկին՝ հետ պահելով ստորագրությունից, և կամ պայմանավորվի նրանցից որևէ մեկի հետ: Այդ համատեքստում բավականին ուշագրավ էր ԲՐԻԿՍ գագաթնաժողովից առաջ Հայաստանին ու Ադրբեջանին ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի նամակը և առաջարկները:
Բաց մի թողեք
Ազգությամբ թուրք առաջին պաշտոնյան ԱՄՆ կառավարության կազմում. ով է Մեհմեթ Օզը. Լուսանկար
Բայդենի բռունցքի վերջին ուժը Ռուսաստանի վրա՝ Թրամփին իշխանությունը փոխանցելուց առաջ
Թբիլիսիում ի՞նչ է ծրագրվում, հեղաշրջում կլինի՞