14/12/2024

ԱՄՆ-ն և Եվրամիությունը կզիջե՞ն դիրքերը, թե՞ Մեծ Բրիտանիայի միջոցով կհավասարակշռեն ազդեցության ոլորտները

Մինչ փորձագիտական շրջանակների ուշադրությունը կենտրոնացած է Բաքվում ՄԱԿ-ի Կլիմայի հարցերով խորհրդաժողովի վրա, Ադրբեջանի ֆինանսների նախարարությունը հրապարակայնացրել է եկող տարվա բյուջեի նախագիծը, որով ռազմական և անվտանգության ոլորտի ծախսերը նախատեսվում են 8 միլիարդ մանաթ:

Բաքուն բացահայտել է նաև ծախսերի կառուցվածը, ինչից պարզ է դարձել, որ հատկացված գումարի կեսից ավելին նախատեսված է ծախսել սպառազինությունների և զինամթերքի ու ռազմական տեխնոլոգիաների ձեռքբերման նպատակով:

Ռազմական ծախսերի կտրուկ ավելացման հրապարակայնացումը ժամանակային առումով համընկել է երկու կարևոր իրադարձության: Նոյեմբերի 14-ին պաշտպանության նախարարի տեղակալ-ռազմաօդային ուժերի հրամանատար Նամիգ Իսլամզադեն այցելել է Չինաստան և ներկա գտնվել միջազգային ավիացիոն և ավիատիեզերական ցուցահանդեսին:

Այդ շրջանակներում Իսլամզադեն հանդիպումներ է ունեցել Չինաստանի ռազմաօդային ուժերի հրամանատար գեներալ-լեյտենանտ Չան Դինցյուի հետ: Ադրբեջանական մամուլը լուսանկարներ է հրապարակել, որ Իսլամզադեին պատկերում են չինական նորագույն կործանիչների ֆոնին:

Փորձագետները եզրակացնում են, որ Բաքուն, ամենայն հավանականությամբ, Պեկինի հետ բանակցություններ է վարում՝ ձեռք բերելու չինական արտադրության կործանիչներ, ինչպես նաև «երկիր-օդ» հրթիռներ և ԱԹՍ-ներ:

Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերի հրամանատարը Չինաստանում հանդիպումներ է ունեցել Բելառուսի և Իրանի պաշտոնակիցների, ինչպես նաև ՌԴ ՌՕՈՒ հրամանատարի տեղակալի և չինական ռազմաարդյունաբերական համալիրի մի քանի առաջատար ընկերությունների ղեկավարների հետ: Չինական վերջին սերնդի մեկ կործանիչի շուկայական արժեքը 40-50 միլիոն դոլար է: Ադրբեջանն արդեն իսկ ձեռք է բերել պակիստանա-չինական համատեղ արտադրության կործանիչների առաջին խմբաքանակը:

Բաքվի ռազմաքաղաքական ծրագրավորումների մասին վկայող երկրորդ իրադարձությունը պաշտպանության նախարարի առաջին տեղակալ, Գլխավոր շտաբի պետ Քերիմ Վելիևի Պակիստան այցն է: Ֆորմալ ձևակերպմամբ՝ նա մասնակցում է պաշտպանական միջազգային ցուցահանդեսին: Ադրբեջանի ռազմական գերատեսչությունը տեղեկացնում է, որ Վելիևը հանդիպել է Պակիստանի ԶՈՒ Միացյալ շտաբների պետ գեներալ Սահիր Շահշադ Միրզայի հետ:

Ըստ պաշտոնական հաղորդագրության՝ կողմերը քննարկել են ռազմական ոլորտում համագործակցության ներկայիս վիճակը և նախանշել նոր հեռանկարներ՝ հիմք ընդունելով երկու երկրների «բարեկամությունը և եղբայրությունը»: Պակիստանը ԽՍՀՄ փլուզումից ի վեր միանշանակորեն սատարել և շարունակում է աջակցել Ադրբեջանին, և առայժմ Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ չունի:

Բայց որքանով հասկացվում է Չինաստանում Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերի հրամանատարի շփումներից, Ադրբեջանի վերազինման նոր փուլը պայմանավորված չէ միայն հայ-ադրբեջանական բանակցություններով և Հայաստանի նկատմամբ հավակնություններով: Տարեկան շուրջ երեք միլիարդ դոլար հատկացնել նոր սպառազինություններ, զինամթերք և տեխնոլոգիաներ ձեռք բերելուն՝ նշանակում է ունենալ ռազմաքաղաքական շատ ավելի հավակնոտ ծրագրավորումներ:

Ադրբեջանի քաղաքական կամ քաղաքակրթական ընտրությունը, կարծես, կատարված է: COP 29-ի ելույթում Ալիևը Եվրոպային խորհուրդ է տվել հեռու կանգնել և չմիջամտել ասիական երկրների ներքին գործերին: Ռուս-ուկրաինական պատերազմը, ըստ երևույթին, գնում է դեպի սառեցում: Հաջողության դեպքում Մոսկվան զարգացնելու է եվրասիական ընդհանուր անվտանգության գաղափարը:

Պետք է ենթադրել, որ այդ համակարգում Ադրբեջանին հատկացվում է կամ հատկացվելու է առանձնահատուկ դերակատարություն, որի շուրջ Ռուսաստանը, Չինաստանը, Պակիստանը և Թուրքիան կարող են ընդհանուր կամ գոնե համադրելի մոտեցում ունենալ՝ որոշակիորեն ներգրավելով նաև Իրանին: ԱՄՆ-ն և Եվրամիությունը կզիջե՞ն դիրքերը, թե՞ Մեծ Բրիտանիայի միջոցով կհավասարակշռեն ազդեցության ոլորտները: