«Բանադրանքի ենթարկված» մտավորականի «վրայից անցել», երկրի ռազմական վերնախավի հետ «ջերմ բարեկամություն» են հաստատել

Քառասունչորսօրյա պատերազմից առաջ է գրական փորձեր անող կամ արդեն իսկ վաստակ ունեցող,- նրանից ոչ մի տող չեմ կարդացել, դատել չեմ կարող,- հայուհին ՖԲ-ում մի պատմություն էր ներկայացրել, թե ինչպես Թբիլիսիի մի սրճարանում Անդրանիկ Օզանյանը Շիրվանզադեին ապտակել է, երբ վերջինս հարցրել է. «Հը, զորավար, Էրգիրն ազատագրեցի՞ր»: 

Ցավոտ հարցի համար գրողին ապտակել՝ քաջություն չէ: Եվ ես չգիտեմ, թե դրանում հերոսական ի՞նչ կա, որ «թափառիկ այդ սյուժեն» նորանոր դրսևորումներ է ունենում:

Փաստ է, որ Արևմտյան Հայաստանն ռուսական զինուժով ազատագրելու նախագիծն արդեն 1915 թվականի ամառ-աշնանը ձախողված էր, և Շիրվանզադեն Անդրանիկ Օզանյանին դառը հարցեր տալու իրավունք ուներ:

Մինչև բոլորովին վերջերս ոմանք իրենց լրագրող ընկերոջը հիշեցնում էին Վազգեն Սարգսյանից կերած ծեծը: Նման մի քանի դեպք էլ կարելի է Ստեփանակերտից հիշել, թե լրագրողներին ինչպես էին օրերով, ամիսներով արգելափակում կամ զուտ անձնական քմահաճույքի համար «զորակոչում» բանակ:

Անուններ չտամ, դեպքեր չհիշեմ, որպեսզի մարդկանց ևս մեկ անգամ ցավ չպատճառեմ: Միայն ասեմ, որ նրանցից ոմանք «արժանի պատիժը կրելուց հետո» Ստեփանակերտից հեռացան, և դա նորաստեղծ պետության համար ցավալի կորուստ էր:

Մենք կարո՞ղ էինք այդ վայրենի երևույթի դեմ բարձրաձայնել, երկրի զինվորականությանը հասկացնել, որ ռազմական հաջողությունները լեգիտիմացնելու, աշխարհին և հենց ադրբեջանցիներին հասկանալի դարձնելու գործի մի մեծ բաժին լրագրողների ուսերին է և անթույլատրելի է, երբ նրան «ոտքի տակ են տալիս» միայն նրա համար, որ «Նապոլեոնին» չի քծնում կամ պատերազմի մի դրվագ ներկայացնում է «ստանդարտից դուրս» հայացքով:

Ոչ ոք այդ մասին չի խոսել: Ավելին, «բանադրանքի ենթարկված» լրագրողի, մտավորականի «վրայից անցել», երկրի ռազմական վերնախավի հետ «ջերմ բարեկամություն» են հաստատել: Եվ նրանց կեղծիքը դարձրել «նորմատիվ ճշմարտություն»:

Այդպես այլ կերպ չէր կարող լինել: Երկիրը, որտեղ զորականը ձեռք է բարձրացնում մտավորականի վրա և «ամբոխի» կողմից հերոսացվում, իր ներսում արդեն ավիրված էր: