Յան Սիբելիուսի Ջութակի կոնցերտը ռե մինոր համաշխարհային բեմերում մերօրյա մեծ կոնցերտների գագաթնակետին է։ 20-րդ դարում այդ ստեղծագործությանը երկար ժամանակ պահանջվեց հանրահայտ կոմպոզիցիաների շարքերում դասվելու համար, մասամբ նաև այն պատճառով, որ Սիբելիուսը, որն ինքն էլ հմուտ ջութակահար էր, ջութակահարներին դժվար խոչընդոտների ճանապարհ էր առաջարկում։
Այսօր, երբ ընդհանուր տեխնիկական չափանիշները գտնվում են բոլոր ժամանակների գագաթնակետին, շատերն են ցանկանում նվագել Սիբելիուսի այս ստեղծագործությունը։ Աշխատանքը, կարծես ու հատկապես գրավում է երիտասարդ ջութակահարներին. այն նրանց բազմաթիվ հնարավորություններ է տալիս ցուցադրելու իրենց ստեղծագործականությունը։
Եվ դիրիժորներին դուր է գալիս այն, քանի որ կան բազմաթիվ հատվածներ, որոնցում նրանք և իրենց նվագախմբերը կարող են փայլել։ Կոնցերտը նաև լավ է հնչում, քանի որ խորություն կա բացման մասում սառցե սկանդինավյան լանդշաֆտի խորը արտացոլանքների մեջ, արտաքին շարժումները շարժող մոտորիկ ռիթմերի և երկրորդ մասի գագաթնակետերի ռոմանտիկ հույզերի պատճառով։
Հայազգի միջազգային հարթակներում հանրահայտ ջութակահար Սերգեյ Խաչատրյանը Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի երևանյան միջազգային 17-րդ փառատոնի բացմանը և ֆինլանդացի դիրիժոր, իր ընկեր Իկենենի առաջնորդությամբ ներկայացրեց Ջութակի կոնցերտի թարմ և հուզիչ մեկնաբանություն, որը որոշներից պակաս սենտիմենտալ է՝ փոքր-ինչ արագ տեմպով, իսկ որոշ հատվածներում՝ շլացուցիչ արագությամբ։ Նրա արտահայտությունները երբեմն մի փոքր անկյունային են, հատկապես առաջին մասում, և սա սովորաբար լավ է ստացվում՝ գրավիչ թեքություն հաղորդելով այն մեղեդիներին, որոնք մեզ թվում է, թե բազմիցս լսել ենք, բայց հենց որ կատարումը հանդարտվում է, այն հարթ է ընթանում և շատ հաճելի է լսվում։
Անշուշտ, նվագախումբը գիտի երաժշտությունը, և նրանք հիանալի են նվագում, ինչն էլ թերևս նվագախմբի արդեն քառորդ դար գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր Էդուարդ Թոփչյանի ներդրած ավանդի արդյունքն է։ Ջութակահարը, նվագախումբը և դիրիժորը գտնում են ուշագրավ կապեր միմյանց հետ՝ բերելով ընդարձակություն, ռիսկ և հմայիչ մթնոլորտ։
Հայաստանի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբն այս համերգում ղեկավարող դիրիժոր Իկենենն ինքն էլ երբեմնի ջութակահար է, և բավականությւոն էր ստանում լարային նվագակցի՝ Սերգեյ Խաչատրյանի ներկայությունից՝ ոչ այնքան մեղեդիների, որքան հատվածներում սիբելյան տիպիկ «խաչաձև» նվագակցությունները հնչեցնելու համար, որոնք առաջ են մղում երաժշտությունը և էներգիա հաղորդում դրա հյուսվածքներին։ Ջութակի կոնցերտը բացահայտում է մենակատարի և նվագախմբի միջև զրույցի դինամիկ նոր զարգացում, Սիբելիուսն իր այս գործով այն բարձրացնում է նոր մակարդակի՝ հնչյունները խառնելու ավելի լայն դրամատիկական նպատակի հետ։
Ի դեպ, միայն Յաշա Հեյֆեցի՝ Լոնդոնի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի և Թոմաս Բիչեմի հետ 1935 թվականին արված հայտնի ձայնագրությունից հետո էր, որ Սիբելիուսի ջութակի կոնցերտը վերջապես հայտնվել է միջազգային հանրահայտ ու հաճախ կատարվող կոմպոզիցիաների շարքերում, իսկ մինչև կոմպոզիտորի մահը՝ 1957 թվականին, նրա այս մի ժամանակ անտեսված ստեղծագործությունը համարվում էր 20-րդ դարի ջութակի կոնցերտներից ամենատարածվածը և ամենահայտնին:
Եվս մեկ ի դեպ, արդեն այսօր, սեպտեմբերի 20-ին լրանում է Յան Սիբելիութսի մահվան հերթկան տարելիցը, ու թերևս նաև ֆին դիրիժորի առաջնորդությամբ այս կատարումը կարելի է նաև յուրօրինակ ձոն պատկերացնել։
Ամեն դեպքում, շնորհակալություն Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախմբին՝ Էդուարդ Թոփչյանի գլխավորությամբ ու այս համերգը տոն դարձնող դիրիժորին ու հատկապես Սերգեյ Խաչատրյանին այն հինալի ներկայացնելու համար։
17-րդ փառատոնի բացմանը կարծես խորհրդանշական մեկնարկեց մթության պայմաններում, իսկ համերգն առաջին մասի վերջնամասում իրավամբ վերածվեց Սերգեյ Խաչատրյանի բենեֆիսի, նախ նա կոմիտասյան հրաշքներ նվագեց ֆիլհարմոնիկի կոնցերտմեյստերների հետ, սակայն դա էլ չբավարարեց հանդիսատեսին, եւ միայն սոլո կատարումից հետո հանդիսատեսը բաց թողեց վիրտուոզ ջութակահարին, տեսանյութն ու մութուլույս համերգների լուսանկարները, վայելեք։
Սիմոն Սարգսյան
Բաց մի թողեք
Կոմիտասը հայ է, բայց աշխարհինն է, բոլորինը, մարդկությանը. Նրա ծննդյան օրն է այսօր․ Գեղանկար, Տեսանյութ
Հրաշալի հոգեւոր – մոգական տոն էր. Կոմիտասին նվիրված համերգով մեկնարկել է Վահագն Ստամբոլցյանի անվան երգեհոնային երաժշտության միջազգային երրորդ փառատոնը. Լուսանկարներ
Մանկական արվեստի թանգարանը վերաբացվում է. Լուսանկարներ