«Շատ չարաճճի, անհանգիստ, բարի, ազնիվ երեխա էր Հակոբս։ Նոր-նոր սկսել էր խոսել, ինձ «մամանիկ» էր կանչում։ Վառարանով էինք այն ժամանակ տունը տաքացնում։ Ցախանոցից փայտը բերում էր տուն, երկու տարեկան էլ չկար։ Մեկ էլ դռան մոտ կանգնած բղավում էր. «Մամանի՛կ, բաց դուռը»։ Դուռը բացում էի, փայտերը ձեռքին կանգնած էր։ Շատ աշխատասեր էր, հիմա իր աշխատասիրությունը փորձում եմ գտնել շրջապատի երեխաների, նաև թոռնիկներիս մեջ։ Մանկության տարիներին իրեն չարաճճիությունն էր բնորոշ, դրա պատճառով կարող էր փորձանքի մեջ հայտնվել։ Բայց հետո հասունացավ, կարծես լրիվ ուրիշ մարդ լիներ՝ զուսպ, հավասարակշռված»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է տիկին Մանուշակը՝ Հակոբի մայրիկը։
Հակոբը ծնունդով Արագածավան համայնքից է։ Այստեղ դպրոց է հաճախել։ Մայրիկն ասում է՝ սովորելու հետ սեր չուներ, բայց շատ պարտաճանաչ էր. «Երեխաներ կան, որոնց ստիպելով են դպրոց ուղարկում, բայց Հակոբը միշտ առավոտյան արթնանում էր, հագնվում և գնում դպրոց։ Իր համար յուրահատուկ առարկա էր ֆիզկուլտուրան, դա էլ՝ երևի իր շարժունությամբ պայմանավորված»։
2015 թվականին Հակոբի ընտանիքը որոշում է տեղափոխվել Գերմանիա։ «Դպրոցն այդ ժամանակ դեռ չէր ավարտել։ Նա այնտեղ ընդհանրապես չհարմարվեց։ Անընդհատ մտածում էր Հայաստան վերադառնալու մասին, ասում՝ սխալ բան արեցինք, որ եկանք այստեղ։ Եվ նա պատճառ դարձավ, որ վերադարձանք Հայաստան։ Այդ ընթացքում, երբ Գերմանիայում էինք, հայրիկի հետ աշխատում էր։ Շինարարության մեջ արդեն բավականին լավ հմտություններ ուներ։ 2019 թվականի սեպտեմբերին վերադարձանք Հայաստան։ Իրեն անգամ ծանուցագիր չէր էլ եկել։ Գնաց Թալին՝ զինկոմիսարիատ, թե իմ տարեկիցներն արդեն վերադարձել են, ես էլ պետք է գնամ։ Իրեն ծանուցագիրը չէին տալիս, ասում էին՝ սպասիր, կուղարկեն։ Բայց համառեց՝ իմ ծանուցագիրը տվեք, շուտ գնամ, պարտքս տամ։ Շատ ազնիվ ու պարտաճանաչ էր»։
2020 թվականի հունվարի 28-ին Հակոբը զորակոչվում է պարտադիր զինվորական ծառայության։ Ծառայում էր Եղնիկներում։ «Վստահաբար, դժվարություններ ևս եղել են, բայց միակ խնդիրը, որի մասին լսել ենք Հակոբից, ջրի խնդիրն էր։ Իր ծառայության ընթացքն էլ համընկավ կարանտինի հետ, չկարողացանք իր մոտ գնալ, չկարողացա իրեն որևէ բան ուղարկել, մի պահ թույլատրվեց, իրեն քաղցր ուղարկեցի։ Ասում են՝ զենքերը սարերի վրա էին, հսկում էին դրանք։ Տղաներն են պատմել՝ այնքան հոգնածություն կար Հակոբի մոտ։ Երեք ամիս սարերում էին, երբ զանգահարում էի, ասում էր՝ զենքերն ենք հսկում։ Ականանետ զենքին էր տիրապետում, հաշվարկներ անում։ Դեռ նախքան պատերազմը միշտ հարցնում էր մեզ. «Մա՛մ, պա՛պ, եթե պատերազմ լինի, առաջինն այդ զենքերն են թիրախավորում, ուրիշ զենք խնդրե՞մ»։ Մենք էլ իրեն ասացինք՝ չէ, մի փոխիր զենքդ, ծառայիր։ Թե մեր մտքով ինչ անցավ, դա էլ չգիտեմ»։
Սեպտեմբերի 27-ին սկսվեց պատերազմը։ «Երեք օր իրենից ընդհանրապես զանգ չենք ստացել, բայց սիրտս մի տեսակ հանգիստ էր, զգում էի՝ ողջ է, իրեն ոչինչ չի եղել։ Հետո զանգեց. «Մա՛մ, ես կամ, մեր հետի տղաներից զոհեր ունենք։ Սարսափելի տեսարան էր, մեծ թվով զորք լցվեց անտառը, հույս չունեինք, որ կփրկվենք»։ Քյոխն իրենց հրամանատարն է եղել, ասաց՝ նա մեզ օգնեց, իր շնորհիվ եմ ողջ մնացել։ Մի տեսակ հանգստացանք։ Ավելին ասեմ՝ սկզբում այդ վախերը չկային, բնականաբար, գիտես, որ պատերազմ է, ինչ է կատարվում։ Բայց որքան պատերազմը շարունակվում էր, այնքան վախերս ավելանում էին։ Հակոբս շարունակում էր մեզ հանգստացնել։ Իր զինակից ընկերներից մեկի հայրն Արցախում էր, իրենց մոտ։ Երբ Հակոբի հեռախոսն անհասանելի էր, զանգահարեցի իրեն։ Ասաց՝ ծանր օր ենք ունեցել, Հակոբը հանգստանում է, արթնացնե՞մ, թե՞ քնի։ Ես թույլ չտվեցի, որ արթնացնի, ասացի՝ երբ կարթնանա, թող այն ժամանակ զանգի, ձայնը լսեմ։ Մի քանի րոպե հետո զանգեց, ձայնս լսել էր։ Ուզում էր ինչ-որ բան պատմել, թույլ չտվեցի, որ հանկարծ իր տեղը չֆիքսեին։ Հիմա այնքան եմ ափսոսում. այդպես էլ չիմացանք, թե ինչ էր ուզում ասել։ Էլի մի քանի օր անցավ, զանգեց. «Մա՛մ, պա՛պ, առաջ ենք շարժվում, տեղը փոխում ենք, կարող է կապ չլինել, իմ զանգին չսպասեք, չեմ կարող զանգել»։ Իր հետ կապ չկար։ Կրկին զանգեցինք իր զինակից ընկերոջ հայրիկին։ Հակոբս պատասխանեց զանգին։ Լաց էի լինում, Հակոբս ասաց. «Մա՛մ ջան, ինչի՞ ես լացում, դու մեզ պիտի «դուխ» տաս»։ Դա մեր վերջին զրույցը եղավ։ 25 օրվա ընթացքում երևի յոթ-ութ օր ենք իր ձայնը լսել, մնացած ժամանակ լռություն էր։ Նորություն չունեինք Հակոբիցս։ Հիշում եմ՝ մի անգամ պատերազմի ժամանակ ասաց. «Մա՛մ, ինչ եղավ, եղավ, ինձ համար միևնույնն է»։ Երևի այնքան նեղություն, դժվարություն էր տեսել։ Ամեն զանգելուց ասում էր՝ այնքան հոգնած եմ։ Անընդհատ խրամատ էին փորում»։
Հոկտեմբերի 21-ին է անմահացել Հակոբը։ «Չեմ մոռանում, որ երբ լուր չունեի Հակոբից և արդեն անասելի անհանգիստ էի, տան դուռը բացեցի, և անշնչացած ծիտը տան շեմին ընկած էր։ Նույն պահին զգացողություն ունեցա՝ Հակոբիցս վատ լուր է գալու։ Դա կարծես նշան լիներ»։
Հակոբի լուրը գյուղ է հասնում, բայց մայրիկից այն գաղտնի են պահում, հետո, իհարկե, հայտնում են բոթը։ Հակոբը շուտ է տուն «վերադառնում»։ «Իմ տղան ճանաչելի էր, իր մարմնին ոչինչ չէր եղել։ Վիրավորումը գլխից էր, աչքն էր վնասվել։ Նախքան պատերազմի սկսվելը տղես մի օր ասել է. «Պատերազմ պիտի լինի, ես էլ պետք է զոհվեմ»։ Ով ողջ էր մնացել, մեզ պատմեց դա։ Հիմա իր գերեզմանաքարի վրա այդ խոսքերն են գրված»։
Ապրելու ուժի մասին։ «Ես ու ամուսինս մեր թոռներով ենք սփոփվում։ Տղաս որդի ունեցավ, Հակոբ անվանակոչեց։ Սկզբում թոռնիկիս անունը, կարծես, չկարողանայի տալ, ծանր պահ էր, բայց հաղթահարեցի դա։ Հիմա, երբ թոռնիկիս անունն եմ տալիս, կարծես նաև իմ Հակոբին կանչեմ։ Երեխաները մեզ սփոփեցին»։
Հ. Գ. – Հակոբ Քարտաշյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» մեդալով։ Հուղարկավորված է Արագածավանի գերեզմանատանը։
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Բաց մի թողեք
Հպարտության հետ զուգահեռ՝ երեխաների ուղեկիցն է անսահման կարոտը. կապիտան Արսեն Ահանյանն անմահացել է հոկտեմբերի 13-ին. Լուսանկարներ
Սամվել Կարապետյանի դատական նիստը արագացրել են, որ ակցիան դատարանի մոտ չկայանա․ Լուսանկար
«Ես կնոջ ազգանուն վերցնո՞ղ տղա եմ»․ իրականում փոխել է ազգանունը