Եթե Սերժ Սարգսյանի իշխանությունն ավելի ավտորիտար լիներ` այս աստիճանի, Նիկոլ Փաշինյանը երբեք ազատության մեջ չէր հայտնվի

Իրավական համակարգում աշխատանքի երկարատեւ փորձ ունեցող՝ Երեւանի նախկին դատախազ Րաֆֆի Ասլանյանը, որը 2020-ից դուրս է եկել համակարգից եւ այսօր փաստաբան է, կարծում է, որ դատարաններն ավելի վստահելի են, քան քրեական հետապնդման մարմինները, սակայն հաճախ չեն կարողանում հակադրվել դատախազության դիրքորոշումներին:

Հրապարակ թերթը գրել է․ Նա ասում է, որ երբեւիցե մենք չենք ունեցել ավելի հակադեմոկրատական կառավարում: Զրուցել ենք Ասլանյանի հետ:

– Վարույթներն ավելանում են, մարդկանց կալանավորում են խոսքի համար, որն անգամ սպառնալիք չի պարունակում: Ուզում եմ, որ համեմատեք` առաջ է՞լ էր այսքան հեշտ մարդուն կալանավորելը:  

– Ներկայում կալանքի կիրառման հիմքը քաղաքական է, քրեական հետապնդման մարմինների քաղաքականացվածությունը: Եվ, առհասարակ, որքան այդ մարմինները քաղաքականացված են լինում, այնքան կալանքի գործերը շատանում են, քաղաքական-քրեական հետապնդումների քանակն ավելանում է: Հետեւաբար, զարմանալ պետք չէ, որ մենք այսօր ունենք բազմաթիվ քրեական գործեր, որտեղ մեղադրանքը հիմնավորված չէ, եւ անձինք կալանքի տակ են գտնվում բացառապես երկրի իշխանության քմահաճույքով: Սա պարզ իրողություն է, եւ նույնիսկ իրավաբան պետք չէ լինել, որպեսզի հասկանանք սա: Ինչ վերաբերում է կալանքի համատարած կիրառմանը մյուս դեպքերով եւ վարույթների աճին, ապա սրա հիմքը եւս քաղաքական է: Երբ որ վարույթ իրականացնող մարմինները ծանրաբեռնված են լինում քաղաքական գործերով, եւ նպատակը մեկ անձի իշխանության պաշտպանությունն է, մյուս վարույթները, ըստ էության, անտեսվում են, եւ այդ դանդաղ քննությունը, քննության հապաղումները բերում են կուտակումների:

– Ձեր գործերում, որոնցով ներգրավված եք, այդ ձգձգումները զգացվո՞ւմ են: 

– Այն գործերը, որոնցով ես ներգրավված եմ, մեծամասամբ քաղաքական ենթատեքստ չունեն, եւ այդ գործերով իմ ակնկալիքը դատարաններն են, բայց քրեական հետապնդման մարմինների ապացուցման չափանիշներից ես դժգոհ եմ: Այս պահի դրությամբ ապացուցման խայտառակ չափանիշներ կան, որոնք չեն համապատասխանում նաեւ Վճռաբեկ դատարանի որոշումներով սահմանված չափանիշներին, այսինքն՝ վարույթն իրականացնող մարմինն այս ամենը անտեսում է: Եթե պետք է ապացույցների բավարար համադրությամբ անձի նկատմամբ մեղադրական եզրակացությամբ վարույթի նյութերը հանձնվեն դատարան, ապա ներկայում կարող են դատարան հանձնվել ապացույցների իսպառ բացակայությամբ քրեական վարույթներ:

– Ու դա ավելացնո՞ւմ է վարույթների թիվը, քանի որ դրանք չեն մաղվում դատարան մտնելուց առաջ: 

– Ե՛վ վարույթների թիվը, ե՛ւ դատարանների ծանրաբեռնվածությունը: Դատարանները, ցավոք, մեծամասամբ ունեն մեղադրական թեքում, չեն կարողանում հակադրվել դատախազության դիրքորոշումներին եւ փորձում են իրավիճակային լուծումներ գտնել ոչ քաղաքական գործերով, ու այս ամենը բերում է ժամանակի կորստի: Ես ավելի շատ այն կարծիքին եմ, որ պետք է քննարկել համատարած պրակտիկան: Եվ այսօր քաղաքական հետապնդումների քանակը երկրում ամենաբարձր մակարդակին է հասել:

– Նախկին իշխանությունները՝ Սերժ Սարգսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի, համարվում են ավելի ավտորիտար, բայց ինչո՞ւ են Ձեր ասած երեւույթներն ավելի տարածված դեմոկրատական համարվող իշխանության օրոք: 

– Ես այն կարծիքին չեմ, որ նրանք ավելի ավտորիտար էին: Եկեք քաղաքական հետապնդումների տարրը չբացառենք, դա, կարելի է ասել, միշտ է եղել եւ բոլոր հասարակարգերին բնորոշ է, բայց եթե Սերժ Սարգսյանի իշխանությունն ավելի ավտորիտար լիներ` այս աստիճանի, Նիկոլ Փաշինյանը երբեք ազատության մեջ չէր հայտնվի, եւ ոչ միայն ինքը: Օրինակ, կհիշե՞ք, թե քննադատության համար քանի հոգի է կալանավորվել, զուտ բառ արտասանելու, կոնկրետ ելույթի համար: Ես չեմ հիշում:

– Ես հիշում եմ, օրինակ, Արտակ Գաբրիելյանի գործը, որին իշխանությունը զավթելու մեղադրանք էին առաջադրել՝ թռուցիկներ փակցնելու համար: 

– Գուցե կային նման հատուկենտ դեպքեր, բայց մենք այսօր ունենք քաղաքական հետապնդման գործեր. Միքայել սրբազանի գործը, Ռուբեն Հակոբյանի, Սամվել Կարապետյանի։ Եթե մենք վերծանում ենք նրանց խոսքի բովանդակությունը պարզ հայերենով, սա ո՛չ իշխանություն զավթելու կոչ է, ո՛չ էլ, առհասարակ, կարելի է կոչ համարել:

– Կոչն իրավական առումով ո՞րն է:

– Կոչը պետք է ուղղված լինի որոշակի գործողություններ կատարելու դրդմանը: Բովանդակային առումով որ լսում եք նրանց ասածները, նման բան չկա: Իրավաբանական գիտելիքներ պետք չեն, որպեսզի հասկանաք՝ սա իշխանություն զավթելու կո՞չ է, թե՞ չէ: Կարծում եմ, ցանկացած ողջամիտ մարդ հասկացել է արդեն:

– Այդ դեպքում ինչո՞ւ է համարվում, որ այսօր դեմոկրատական իշխանություն է: 

– Ո՞վ է համարում: Մենք սովոր ենք եվրոպական կառույցների գնահատականներին հետեւել: Բայց եվրոպական կառույցներն արդյո՞ք այսօր օբյեկտիվ են: Այսօրվա իշխանությունն իր հակառուսականությունը վաճառում է եվրոպական կառույցներին, եւ նրանք լռում են: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք՝ եթե այս գործողություններն արվեին նախկինում, այդ նույն եվրոպական կառույցներն ինչ կանեին: Այդ՝ «ժողովրդավարության բաստիոն» արտահայտությունը մենք եվրոպական կառույցներից ենք լսում, հետեւաբար, եթե եվրոպական կառույցները խոսում են իրենց քաղաքական հավակնություններին համաչափ, դրանց օբյեկտիվության մասին մենք չենք կարող կարծիք հայտնել: Ես միշտ կարծել եմ, որ մենք, մեր հասարակության անդամները մեր ներսում պետք է որոշենք` մեր երկիրը ժողովրդավարակա՞ն է, թե՞ ոչ, ոչ թե մեզ պետք է դա ասեն:

– Ուղղակի այս իշխանություններից դեմոկրատիայի ակնկալիքները մեծ էին:

– Իշխանության գալուց միշտ էլ այդ խայծը պետք է լինի: Հասարակությանը մի խայծ պետք է տային, որ կուլ տար: Դա ժողովրդավարությունն էր, տնտեսական ազատությունն էր, իրավունքների պաշտպանությունը, Արցախի կարգավիճակի լուծումը: Բայց երբ համադրում ենք խոստումները, ո՞րն է կատարվել: Դա հասարակությանը մոլորեցնելու խայծ էր: Ցանկացած հասարակություն կարող է մոլորվել, բայց հետագա տարիներին նաեւ հասկանալ, որ մոլորված է: Ցավոք, մեր հասարակությունը բացառություն կազմեց: