«Խաղաղության համաձայնագիրը» ո՛չ կանխարգելելու, ո՛չ էլ հետաձգելու է նոր մարտական գործողությունները

Անցած շաբաթ, ելույթ ունենալով Ադրբեջանի դիվանագիտական ակադեմիայում, այդ երկրի նախագահ Իլհամ Ալիեւն անդրադարձել է ռուս-ուկրաինական պատերազմին:

«Ռուսաստանն, – ասաց նա, – միացրել է Ուկրաինայի նախկին տարածքները: Ինչպե՞ս նա կարող է նահանջել»: Ուշադրություն դարձրեք. Ալիեւը, կարծես թե, խոսքերով ընդունում է Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունը, բայց չի ասում, որ Ռուսաստանն իրեն բռնակցել է, այսինքն՝ ՌԴ Սահմանադրությամբ իր տարածքն է հռչակել հարեւան պետության ինքնիշխան 4 մարզերը:

Ադրբեջանի նախագահը փաստացի արդարացնում է այդ զավթումը (խնդրո առարկա տարածքները նա համարում է «նախկին ուկրաինական») եւ տարբերակ չի տեսնում, որ Ռուսաստանը դրանցից կհրաժարվի:

Նույն ելույթի շարունակությունն ավելի հետաքրքիր է եւ վերաբերում է ոչ այնքան ռուս-ուկրաինական պատերազմին, որքան մեր եւ Ադրբեջանի հարաբերություններին. «Կրակի դադարեցումը երբեք չի կանգնեցնում պատերազմը:

Երբեք: Դա պարզապես երկրների համար հնարավորություն է՝ վերախմբավորվել, մոբիլիզացվել եւ սկսել նորից»: Եվ վերջին միտքը. «Ցավոք սրտի, պատերազմներն ավարտվում են այն ժամանակ, երբ տեղի է ունենում կապիտուլյացիայի վերջնական ակտը»:

Աչքի առաջ ունենալով Փաշինյանին, որը հակված է կապիտուլյացիայի՝ այսինքն պարտված երկրի պետականության փաստացի վերացման, Ալիեւը կարող է կոնկրետ այս դեպքում նման եզրահանգման գալ: Համաշխարհային պատմության տեսակետից Ադրբեջանի նախագահն, իհարկե, սխալվում է՝ ոչ բոլոր պատերազմներն են ավարտվում կապիտուլյացիայով:

Խորհրդա-ֆիննական, կորեական, վիետնամական, աֆղանական, ինչպես նաեւ 20-րդ դարի բազմաթիվ այլ պատերազմների օրինակները ցույց են տալիս, որ տարբերակները շատ են: Ուկրաինան նույնպես, կարծում եմ, չի կապիտուլացվի, պետությունը չի վերանա:

Նույնը, ցավոք, չի կարելի ասել Հայաստանի մասին, եթե այս իշխանությունը երկար մնա ղեկին: Բայց Ալիեւի ասածը մեզ համար կարեւոր է նախեւառաջ նրանով, որ պարզ ցույց է տալիս Ադրբեջանի մտադրությունները՝ շարունակել պատերազմն այնքան ժամանակ, մինչեւ որ չհասնի կապիտուլյացիայի՝ հայկական պետականության ոչնչացմանը: Ասելով «պատերազմ»՝ նկատի ունեմ ոչ միայն մարտական գործողությունները՝ չնայած դրանցից էլ հնարավոր չի լինի խուսափել:

Պատերազմը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սկսվել է այդ երկու պետությունների կազմավորումից՝ 1991 թվականից սկսած, ոչ մի օր կանգ չի առել եւ շարունակվում է մինչ այս պահը: Պատերազմի դրսեւորումները բազմաթիվ են: Մասնավորապես՝ եթե կան գերիներ, պատանդներ, եթե նրանց հակառակորդի բանտում խոշտանգում են, եթե շարունակվում է նրանց «դատավարությունը», ուրեմն պատերազմը չի ավարտվել:

«Խաղաղության համաձայնագիրը», եթե նույնիսկ ինչ-որ հրաշքով ստորագրվի, իրավիճակը չի փոխի: Թե որքան լուրջ է Ադրբեջանը վերաբերվում այդ «համաձայնագրին», երեւում է նախապայմանից՝ «մինչեւ չփոխեք սահմանադրությունը, չենք ստորագրի»: Կարծում եք, Ադրբեջանի ղեկավարությունը չի՞ հասկանում, որ սահմանադրություն փոխելը (որին Փաշինյանը նույնպես հակված է՝ ցուլերին գրգռող բոլոր «կարմիր կտորները» վերացնելու ձգտումով) հնարավոր չէ ավելի շուտ, քան մեկ տարուց:

Պարզապես գտել է, օգտվելով պարտված թիմի անճարակությունից եւ ապաշնորհությունից, մեզ նվաստացնելու եւս մի առիթ: Իշխանության որոշ՝ առավել «խորամանկ» քարոզիչներ ասում են՝ այո, Ալիեւը շարունակելու է պատերազմը, բայց խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը հետաձգելու է Ադրբեջանի հաջորդ հարձակումը:

Նախ՝ փաստ չէ, որ այդ փաստաթուղթը ստորագրվելու է: Երկրորդ՝ փաստ չէ, որ դա որեւէ բան կհետաձգի: Եվ ամենակարեւորը՝ ի՞նչ է պատրաստվում ձեր շեֆն այդ «հետաձգված ժամանակում» (ենթադրենք, մեկ տարում) անել:

Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ