08/07/2025

ԱՄՆ – Ադրբեջան – Բելառուս, ժողովրդավարության հոտ չի գալիս

Ռուս-ադրբեջանական լարվածության բացահայտումից մեկ շաբաթ առաջ՝ հունիսի 21-ին, ԱՄՆ նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Քիթ Քելոգն այցելել է Մինսկ, որտեղ նրան ընդունել է Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն:

Դոնալդ Թրամփի հատուկ բանագնացի այդ ուղևորության նշանակալի արդյունքն այն է, որ Լուկաշենկոն ներում է շնորհել Սերգեյ Տիխանովսկուն, որ պետական հեղաշրջում կազմակերպելու մեղադրանքով դատապարտված էր երկարաժամկետ ազատազրկման:

Նա Սվետլանա Տիխոնովսկայայի ամուսինն է, բելառուսական ընդդիմության երբեմնի առաջնորդը:

Հայտնի է դարձել, որ բանտից ազատ արձակվելու օրը Տիխանովսկին հատել է Լեհաստանի սահմանը և Վարշավայում հանրահավաք անցկացրել: Նա հայտարարել է, որ «կջարդի լուկաշիզմի ողնաշարը»:

Տիխանովսկին ներկայումս եվրոպական մայրաքաղաքներում բելառուսական վտարանդիության հետ հանդիպումներ է անցկացնում, մտադիր է մեկնել Կանադա և Միացյալ Նահանգներ:

Դիտորդները չեն բացառում, որ նա կարող է Սպիտակ տանն արժանանալ Դոնալդ Թրամփի ընդունելությանը: Իրազեկ աղբյուները վկայում են, որ Քելոգի Մինսկ մեկնելուց առաջ ԱՄՆ նախագահը նրան անձամբ է թելադրել ազատման ենթակա անձանց ցուցակը, որտեղ առաջինը նշված էր Սերգեյ Տիխոնովսկին:

Ռուսաստանցի քաղաքագետ Ալեքսանդր Ֆրիդմանի կարծիքով՝ Մինսկում «խիստ զգուշացած են, որ Տիխոնովսկին Թրամփի հետ հանդիպմանը նրան կարող է ներշնչել Բելառուսի բոլոր քաղբանտարկյալների ազատ արձակման գաղափար, իսկ էքստրավագանտ Թրամփը չի զլանա Լուկաշենկոյին նման պահանջ ներկայացնել»:

Քաղբանտարկյալների լուրջ խնդիր ունի նաեւ Իլհամ Ալիևը: Այդ խնդիրը Միացյալ Նահանգները մշտապես բարձրացրել է Բայդենի նախագահության շրջանում: Բաքվում տպավորություն ունեին, որ գործարար Թրամփի համար մարդու իրավունքները և քաղաքացիական ազատությունները «երկրորդական են», Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում նա կնախընտրի պրագմատիկ լինել:

Բելառուսի քաղբանտարկյալների հարցում Թրամփի դիրքորոշումը վկայում է, որ հարկ եղած դեպքում նա կարող է մարդու իրավունքների և քաղաքական ազատությունների ոչ միայն ջատագով, այլև գործնական պաշտպան լինել:

Լուկաշենկոն այս հարցում ակնհայտորեն թիրախավորվել է որպես Վլադիմիր Պուտինի ամենամերձավոր դաշնակից: Պատահական չէ, որ հենց Քելոգի Մինսկ այցից հետո հայտնի դարձավ, որ ռուս-ամերիկյան խորհրդատվությունների հերթական փուլը, որ նախատեսված էր Մոսկվայում, անորոշ ժամանակով հետաձգվել է:

Եթե ռուս-ադրբեջանական լարվածությունը գնահատենք այս դիտանկյունից, ապա կարելի է ենթադրել, որ Իլհամ Ալիևը Վլադիմիր Պուտինի հետ սրացման է գնում կանխամտվածված, որպեսզի միջազգային տպավորություն ստեղծվի, որ Ադրբեջանը «Ռուսաստանի հետ ռազմավարական համագործակցությունը խզում է»:

Ի՞նչ իրավիճակ է Բելառուսում, ընդդիմության ռեսուրսներն արդյո՞ք բավարար են «լուկաշիզմի ողնաշարը ջարդելու» համար՝ գնահատականները տարբեր են: Նույնը կարելի է ասել Ադրբեջանի և Իլհամ Ալիևի դեպքում, բայց մի բան, կարծես, ակնհայտ է. քաղաքական ազատականացման դեպքում Ալիևի դինաստիական իշխանության ծրագիրը հազիվ թե իրականանալու լինի:

Այս առումով խիստ ուշագրավ է, որ գրեթե մեկ շաբաթ շարունակվող ռուս-ադրբեջանական լարվածության վերաբերյալ որևէ քաղաքական կամ փորձագիտական տեսակետ Թուրքիայից դեռեւս չի հնչել:

Իրավիճակին, կարծես, չի միջամտում նաև Բելառուսի նախագահ Լուկաշենկոն, թեև մայիսյան տոներին ընդառաջ նա մասնակցել է Պուտին-Ալիև հեռախոսազրույցին, ուստի, թերևս, Ալիևից և Պուտինից հետո երրորդ ամենաիրազեկվածը պիտի լինի:

Բելառուսական ընդդիմությունը պատրաստվում է «Նոր Բելառուս. 2025» խորհրդաժողով անցկացնել և հրապարակել «անցումային կառավարության» կազմը:

Ադրբեջանական ընդդիմությունը հանդես է եկել ռուսական դպրոցները փակելու, Ռուսաստանի հետ օդային և երկաթուղային հաղորդակցությունը խզելու, առեւտրա-տնտեսական կապերը սահմանափակելու առաջարկությամբ, քաղբանտարկյալներին ազատ արձակելու, ներքաղաքական լիբերալացման և Հայաստանի հետ կարգավորումն արագացնելու առաջարկություններով: ԱՄՆ-ը Բաքվից ժողովրդավարացում կպահանջի՞: