Իր տարեվերջյան մամուլի ասուլիսում Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովը ամփոփեց Հայաստանի հետ հաշտեցման գործընթացում գրանցված առաջընթացը և նայեց ապագային։
EuroNews-ը գրել է․ 2025 թվականը հաջող տարի էր Ադրբեջան-Հայաստան հաշտեցման գործընթացի համար։ Օգոստոսի 8-ին երկու կողմերը Վաշինգտոնում ստորագրեցին կարևոր փաստաթղթեր, երբ նրանց առաջնորդները հանդիպեցին Սպիտակ տանը։
Հայտարարելով իրենց հանձնառությունը խաղաղության նկատմամբ՝ նրանք նպատակ ունեն վերջ դնել տասնամյակներ տևած հակամարտությանը և շարժվել դեպի լիակատար կարգավորում։ Այս գործընթացը կշարունակվի հաջորդ տարի։
Բաքուն ուրվագծեց, թե ինչ է սպասվում Ադրբեջան-Հայաստան կարգավորման գործընթացում հաջորդ տարի՝ Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության կողմից կազմակերպված տարեկան մամուլի ասուլիսի ժամանակ։
Լրագրողների հետ զրույցում արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովը պարզաբանեց հարցեր, այդ թվում՝ նավթի արտահանումը, կիրառվող սակագները, սահմանների սահմանազատումը և ադրբեջանցիների ու հայերի փոխադարձ այցելությունները։
Վերջերս Ադրբեջանը սկսեց վառելիք արտահանել Հայաստան երկաթուղով՝ Վրաստանի միջով, ինչը տասնամյակների ընթացքում առաջին նման արտահանումն էր։
«Մենք այժմ ինչ-որ բան ստեղծում ենք զրոյից», – լրագրողներին ասաց Բայրամովը։ «Հայկական կողմի կոչը վերաբերում էր նավթամթերքին, և ադրբեջանական կողմը ընդունեց այն»։
Խոսելով տնտեսական հարաբերությունների ընդլայնման հնարավորության մասին՝ նա հավելեց, որ երբ ադրբեջանական նավթը մտավ Հայաստան, հայկական կողմից դրա դեմ կոչեր եղան, բայց դրանք «մարգինալ» էին։
Ընդհանուր առմամբ, Ջեյհուն Բայրամովը հնարավոր է համարում Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև առևտուրը նաև այլ ոլորտներում։
Վառելիքի առևտուրը հաջողությամբ մեկնարկեց
Ադրբեջանում արտադրված վառելիք տեղափոխող առաջին գնացքը հասավ Հայաստան՝ հատելով Վրաստանի սահմանը, ինչը սկզբում դժվար էր, բացատրեց նախարարը։ «Վրաստանի կողմից առաջարկված սակագինը շատ բարձր էր։ Սա հարցեր առաջացրեց ադրբեջանական կողմի մոտ, քանի որ առաջարկը չէր համապատասխանում գործող պրակտիկային։ Սակայն, հենց որ Վրաստանի ղեկավարությունը իմացավ խնդրի մասին, միջամտեց, և իրավիճակը փոխվեց։ Սակագների հարցը լուծվեց, և ընկերությունների միջև համաձայնեցվում են շուկայական պայմաններին համապատասխան սակագներ»։
Վրացական կողմը պաշտոնապես հաստատել է, որ տարանցման առաջին անգամ վճար չի գանձվի, մինչդեռ ապագա փոխադրման վճարը դեռևս չի հայտարարվել։
Դեռևս կան չլուծված խնդիրներ, և դրանցից մեկը TRIPP-ի (Trump Route for International Peace and Prosperity) ենթակառուցվածքն է՝ երկրներն ու տարածաշրջանները կապող նախաձեռնություն։
Հաջորդը երկաթուղային կապն է
Չնայած 2020 թվականին Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Հանրապետության միջև երկաթուղային կապ հաստատելու համաձայնագիր էր կնքվել, սակայն երկրորդ Ղարաբաղյան պատերազմը կասեցրեց գործընթացը։ Ներկայումս Ադրբեջանը ստեղծում է այս նախագծի համար անհրաժեշտ բոլոր ենթակառուցվածքները։
Երկաթուղիները կապելու համար Հայաստանը նույնպես պետք է զարգացնի այս ենթակառուցվածքը իր տարածքում։ Դա հնարավոր դարձնելու համար Հայաստանը երկկողմ բանակցություններ է վարում Միացյալ Նահանգների հետ։
Այս բանակցությունները կենտրոնացած են նախագծի իրականացման համար անհրաժեշտ իրավական շրջանակի, կարգավորող մեխանիզմների և ինստիտուցիոնալ կառուցվածքի ստեղծման վրա։ Ադրբեջանական կողմի վերաբերյալ Բայրամովը լրագրողներին ասել է, որ «2026 թվականին երկաթուղիները կհասնեն մինչև հայկական սահման»։
Սակայն առևտուրը միակ ոլորտը չէ, որը դրական դինամիկա է ցուցաբերում երկրների միջև։ Վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում փորձագիտական մակարդակով մի քանի փոխադարձ այցելություններ են եղել, ինչը հույս է ներշնչում ապագայում այդ շփումների հետագա ընդլայնման համար։
Արդյունավետ փոխանակումներ և սահմանային սահմանազատման հարցերի լուծում
«Մասնագետներն ու միջազգային կենտրոնները արդեն երկու անգամ այցելել են Հայաստան և Ադրբեջան: Այս այցելությունների արդյունքում որոշակի առաջընթաց է նկատվել համագործակցության և փոխըմբռնման ուղղությամբ: Մենք ակնկալում ենք, որ այս գործընթացները կշարունակվեն 2026 թվականին», – հաղորդել է նախարարը:
Միևնույն ժամանակ, սահմանային սահմանազատման գործընթացը շարունակվում է որպես անվտանգության և երկարաժամկետ խաղաղության ապահովման մաս՝ թե՛ հանդիպումների, թե՛ տեղում:
Ադրբեջան-Հայաստան սահմանի մոտ 12 կիլոմետրն արդեն սահմանազատվել է: Այս ընթացքում զգալի առաջընթաց է գրանցվել, և հաստատվել են համապատասխան կանոնակարգեր:
Բոլոր կողմերը համաձայնել են, որ սահմանազատման գործընթացը կիրականացվի հյուսիսից հարավ՝ սկսած Ադրբեջան-Հայաստան-Վրաստան եռակողմ սահմանային կետից և ավարտվելով Ադրբեջան-Հայաստան-Իրան սահմանին:
«Սահմանազատման գործընթացը կիրականացվի մաս-մաս: Անկլավ-անկլավի հարցը կգտնի իր լուծումը սահմանազատման գործընթացի համատեքստում», – եզրափակել է նախարարը:
Բաց մի թողեք
ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Ռուտտեն մերժում է ԵՄ-ի պաշտպանական անկախության կոչերը ԱՄՆ-ից
Զելենսկին Թրամփի հետ հանդիպումից առաջ բանակցություններ է վարել եվրոպացի առաջնորդների և ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հետ
Հռոմի պապը ևս խաղաղություն է խնդրում․ Երկխոսություն՝ հակամարտություններին վերջ դնելու համար