15/10/2024

Մոսկվան Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ որեւէ «ոչ պակաս ընդգրկուն» պայմանավորվածությամբ չի հարվածի «թիկունքից»

Ռուսաստանում Իրանի դեսպանը հայտարարել է, որ Մոսկվան ու Թեհրանը քննարկում են հոկտեմբերին Կազանում կայանալիք ԲՐԻԿՍ գագաթնաժողովի ընթացքում ռազմավարական գործակցության մասին ընդգրկուն պայմանագիրը ստորագրելու հարցը, թեեւ քննարկվող տարբերակներից է նաեւ հետո՝ Պուտինի Իրան այցի կամ Իրանի նախագահի ՌԴ առանձին այցի ընթացքում ստորագրելու տարբերակներ:

Դեսպանը հայտարարել է, որ այդ հարցում դեռեւս չկա որոշում, թե՝ երբ ստորագրել: Ռուսաստանն ու Իրանը ընդգրկուն պայմանագիրը քննարկում են ավելի քան տարի: Այժմ կողմերը հայտարարում են, որ պայմանագրի վրա աշխատանքը ավարտված է եւ քննարկվում է ստորագրելու ժամանակը:

Մոսկվան հայտարարում էր, որ այդ առնչությամբ որոշումն արդեն կայացված էր, սակայն իրավիճակը փոխվեց Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռեյիսիի մահից հետո: Իբրահիմ Ռեյիսիի մահը Իրանում ոչ միայն առաջ բերեց նոր նախագահի հարց, այլ ըստ էության ստեղծեց նոր ներքաղաքական իրավիճակ՝ արտաքին քաղաքական նոր շեշտադրումներով, համենայն դեպս դրանց մասին ակտիվ խոսակցությամբ ու քննարկումներով: Իրանի գործադիր իշխանության ղեկն անցավ երկրի կառավարող համակարգի այսպես ասած ռեֆորմիստական թեւին, որն ավանդաբար ներկայանում է Արեւմուտքի հետ հարաբերության առավել «կառուցողական» մոտեցումներով:

Ավելին, Իրանի նոր նախագահի օգնական է նշանակվել մարդ, որը մոտ երեք տարի առաջ իր աղմկոտ ձայնագրության մեջ խոսել էր այն մասին, թե Ռուսաստանն ինչպես էր խանգարում Իրանի եւ Վեցյակի միջեւ միջուկային գործարքի կայացմանը: Միեւնույն ժամանակ, Մոսկվան պարբերաբար հայտարարում է, որ ակնկալում է Իբրահիմ Ռեյիսիի պաշտոնավարման ընթացքում ձեռք բերած համաձայնությունների իրագործում:

Իրանի Գերագույն հոգեւոր առաջնորդը նախագահի արտահերթ ընտրությունից հետո ազդարարել է քաղաքականության շարունակության մասին: Այդուհանդերձ, այն, որ Մոսկվան ու Թեհրանը դեռեւս քննարկում են պայմանագրի ստորագրման ժամանակի հարցը, թերեւս հուշում է, որ հարցը միայն ժամանակը չէ, այլ կան շեշտադրումներ, որոնց առնչությամբ առնվազն առկա են նոր երանգներ:

Դա իհարկե չի նշանակում, որ Ռուսաստանի ու Իրանի միջեւ առաջացել է հիմնարար տարակարծություն, սակայն այն, որ Իրանի նախագահի ողբերգական մահը առնվազն ստեղծել է ժամանակի ու տարածության որոշակի, թեկուզ հարաբերական «վակուում», բավականին նկատելի է:

Եվ այդ իմաստով էլ ուշագրավ է այն «բանավեճը», որ Մոսկվա-Թեհրան տիրույթում անուղղակիորեն, սակայն դրսեւորվում է Կովկասում ճանապարհների ապաշրջափակման, մասնավորապես այսպես կոչված «զանգեզուրյան միջանցքի» թեմայով:

Կարո՞ղ է օրինակ հենց այդ թեմայով մոտեցումների տարբերության «ակտիվացումը» լինել էական պատճառներից մեկը, որ Մոսկվան ու Թեհրանը դեռեւս չեն պայմանավորվում մեծ պայմանագրի ստորագրման ժամկետի առնչությամբ:

Հնարավո՞ր է արդյոք, որ Իրանը այդ հարցում Ռուսաստանից ակնկալում է հստակ ու համոզիչ երաշխիք, որ պայմանագրի ստորագրումից հետո Մոսկվան Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ որեւէ «ոչ պակաս ընդգրկուն» պայմանավորվածությամբ չի հարվածի «թիկունքից»: