13/09/2024

Ո՞վ գիտի հանրային տրամադրությունների իրական պատկերը` օրինական ճանապարհով իշխանափոխություն հնարավոր չէ

Հայաստանի գործող սահմանադրությամբ օրինական ճանապարհով իշխանափոխություն հնարավոր չէ: Եւ հիմնավորեց, որ քանի Ազգային ժողովում կա մեծամասնություն, որ վարչապետին փոխելու որոշում չի կայացնում, կառավարությանը հրաժարական պարտադրելու միակ ձեւը փողոցային պայքարն է:

Այսինքն, քաղաքական համերաշխությունը Հայաստանում բացառված է սահմանադրությամբ եւ օրենքով. մի կուսակցություն պետք է լինի իշխող, մյուսներն՝ անպատճառ ընդդիմադիր: Իսկ որպեսզի կուսակցություններից մեկը լինի իշխող, խորհրդարանական ընտրություններին տասը-քսան քաղաքական ուժ կամ դաշինք էլ մասնակցի, այդ ,,մեկը,, պետք է կայուն մեծամասնություն ունենա: Այսինքն՝ «խփի այնքան տոկոս, որքան կամենա»:

Հայաստանում քաղաքական համակարգը կայացած չէ: Խորհրդարանական ընտրություններում որեւէ կուսակցության «փախցրած» մեկ-երկու-երեք տոկոս քվեն կարող է լուրջ խնդիրներ առաջացնել, ուստի ով իշխանություն է՝ ամեն ինչ անում է, որ «կայուն մեծամասնությունը» չկորցնի, ինչը հանգեցնում է հանրային խիստ բեւեռացվածության՝ ինչպես այսօր է, երբ ոչ ոք չգիտի, թե 2021թ. ընտրություններում իշխող եւ ընդդիմադիր ուժերի ստացած վստահությունը գործնականում պահպանվու՞մ է, թե՞՝ ոչ:
Եթե տասնյակ, հարյուր հազարավոր մարդիկ Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցությունից ստացած վստահությունը ետ չեն պահանջում, ուրեմն ֆորմալ առումով նա մնում է իշխող: Եթե «Հայաստան», եւ «Պատիվ ունեմ» դաշինքի օգտին քվեարկած ավելի քան երեք հարյուր հազար քաղաքացին Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականը չի պահանջում, ուրեմն «Տավուշը հանուն հայրենիքի»՛ իշխանափոխության պահանջը լեգտիմ չէ:

Բայց ո՞վ գիտի հանրային տրամադրությունների իրական պատկերը: Մյուս կողմից դա պարզելու իրավական ոչ մի մեխանիզմ չկա: Սոցիալական հարցումները վստահություն չեն ներշնչում: Հետեւաբար հրատապ է սահմանադրական փոփոխությունների անցկացումը կամ սկզբունքորեն նոր սահմանադրության ընդունումը: Եւ այն պետք է լուծի հարցերի հարցը. վարչապետի իմփիչմենթը չպետք է պայմանավորված լինի խորհրդարանի կայուն մեծամասնության քաղաքական դիրքորոշմամբ:

Իմփիչմենթը քաղաքական գնահատական չէ, այլ՝ իրավական: Եթե կոպիտ ասենք, ապա դա պրոցեդուրա է, երբ պետության առաջնորդին քրեական պատասխանատվությունից ազատում են՝ նրան պաշտոնանկ անելու գնով, ուստի հիմքում պետք է լինի նրա գործունեության բացառապես իրավական գնահատականը:

Կոնկրետ այսօրվա իրավիաճակի ֆորմալ պատճառը Տավուշ-Ղազախ մի հատվածում հայ-ադրբեջանական սահմանազատումն է: Այդ հարցում իշխանությունը եւ ընդդիմությունը երբեք քաղաքական համաձայնության չեն գալու գոնե այս փուլում: Իշխանությունը պնդում է, որ Հայաստանի սուվերեն տարածքից մեկ քառակուսի մետր հակառակ կողմին չի անցել, ընդդիմությունը կատարվածը գնահատում «հողատվություն» կամ «միակողմանի զիջում»: Լուծում կարող է լինել Սահմանադրական դատարանի վճիռը՝ գործընթացը համապատասխանու՞մ է Սահմանադրությանը եւ «Պետական սահմանի մասին» օրենքին թե՞ ոչ:

Իհարկե, ընդդիմությունն ունի Սահմանադրական դատարանի «անաչառությանը չվստահելու» ալիբի, բայց դա քաղաքական «կապրիզ» է: Եւ եթե նա մնա այդ դիրքորոշման, ապա միայն կկորցնի: Ավելի մեծ թվով մարդիկ կկասկածեն ,,շարժման,, եւ նրա հռչակած նպատակի պետականորեն պահանջվածությանը, եւ ինստիտուցիոնալ ընդդիմությունը վերջնականապես կմարգինալանա: Բայց առհասարակ «ճգնաժամի» սահմանադրության փոխարեն Հայաստանը պետք է ունենա «կոնսենսուս» կամ առնավազն «քաղաքական համաձայնություն» երաշխավորող սահմանադրություն։