«Շատ հանգիստ բնավորություն ուներ եղբայրս, զուսպ էր, իրենից երբեք որևէ ավելորդ բան չէիր տեսնի։ Անսահման բարի էր։ Ոչ մի բանի չէր խառնվում, բոլորի կարծիքը լսում էր, ոչ մեկին չէր նեղացնում։ Միշտ պատրաստ էր օգնել, եթե իրեն ինչ-որ հարցով դիմում էին, իր գործը կթողներ, այդ մարդուն կօգներ։ Մեկը չկա, ով իրեն վատ կողմով կամ վատ արարքով հիշի, որովհետև որևէ վատ բան իրենից չեն տեսել»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Օֆիկը՝ Թոռնիկի քույրիկը։
Թոռնիկը ծնունդով Ապարանի տարածաշրջանի Հարթավան գյուղից է։ Սովորել է գյուղի դպրոցում։ Քույրիկն ասում է՝ բավական էր դպրոցում դասը լսեր, հաջորդ օրը պատրաստ դասին ներկա էր։ «Վերջին զանգի օրը զանգահարեցին ու ասացին, որ երկուշաբթի պետք է գնա ծանուցագիրը վերցնելու։ Շատ անհամբերությամբ սպասում էր, թե երբ պետք է այդ թուղթն իրեն տան։ 2020 թվականի պատերազմին իմ հորեղբոր երկու տղաները մասնակցել են, միշտ ասում էր՝ իրենք այնտեղ են, բա ես ինչպե՞ս չգնամ, այնտեղ չլինեմ։ Ուրիշ կերպ էր մտածում։ Երբ մայրիկս երբեմն ասում էր՝ միակ տղաս ես, դժվարությամբ եմ քեզ պահել, մի ճար լիներ, չգնայիր բանակ, արձագանքում էր՝ ինչո՞ւ չպիտի գնամ, ինձ ի՞նչ է եղել, որ չգնամ։ Անհամբեր սպասում էր զորակոչվելուն»։ Իսկ բանակից զորացրվելուց հետո Թոռնիկի բոլոր պլանները կապված էին աշխատելու, հայրական տունը վերանորոգելու հետ։ «Միշտ նշում էր՝ գնամ, հետ գամ, հետոն կերևա»։
2021 թվականի հուլիսի 9-ին Թոռնիկը զորակոչվում է ժամկետային զինծառայության։ Ծառայում էր Ճամբարակում։ «Զորակոչվելուց մեկ ամիս հետո տեղի ունեցավ երդմնակալության արարողությունն, ու իրեն բարձրացրեցին դիրքեր։ Նա վեց ամիս զորամասում չի մնացել։ Մեկ ամսվա ծառայողն ի՞նչ կարող է անել, ի՞նչ գիտի, ի՞նչ է հասցրել սովորել։ Երբ եղբորս հարցնում էինք ծառայության մասին, արձագանքում էր՝ որ իմանաս, ի՞նչ է փոխվելու։ Միշտ փորձել է մեզ ամեն ինչից հեռու պահել։ Հունիսին եկավ արձակուրդ, սեպտեմբերին պատերազմն էր։ Արձակուրդում էր, ասացին, որ իր հետ դիրք պահող տղաներից մեկը զոհվել է ԱԹՍ-ի հարվածից։ Այնքան ծանր ապրումների մեջ էր։ Մի օր իր հետ նստած սուրճ էինք խմում, ասաց՝ բոլորս էլ մի օր դրան ենք արժանանալու, ո՛չ տեր կա, ո՛չ տիրական։ Այդ օրն անկեղծացավ, երբ հարցրեցի՝ իրենց մոտ ամեն ինչ կարգի՞ն է։ «Օֆե՛լ ջան, ասա՝ այս աշուն «դուրս գանք»։ Մեծ պատեր են շարում, իսկ մեզ մոտ ավազ է, փշրվում, լցվում է վրադ»։ Շնչառության հետ կապված նաև խնդիրներ ուներ, ասում էր՝ գլխացավեր ունեմ, պետք է անպայման վիրահատության գնամ։ Այդ անցնող տարվա ընթացքում լարված օրեր էլ են եղել։ Նորաբակում կրակում էին, զանգում էինք իրեն, ասում էր՝ մեզ մոտ ոչինչ չկա, դա մեզանից շատ հեռու է։ Բայց հետո պարզվում էր, որ իրենց մոտ էլ է եղել, զոհ էլ են ունեցել։ Երբ արդեն այս դեպքերը եղան, ծնողներն իրար հետ ծանոթացան, կապ հաստատեցին, շատ մանրամասներ իմացանք»։
2022 թվականի սեպտեմբերի 12-ի լույս 13-ի գիշերն Ադրբեջանը հարձակվեց Հայաստանի սահմանների վրա մի քանի ուղղությամբ։ Սեպտեմբերի 12-ին է եղել Թոռնիկի և մայրիկի վերջին զրույցը։ «Դիրքում է եղել։ Մայրիկի հետ է զրուցել՝ մի քիչ խոսենք, ժամանակս անցնի, որ գնամ, պոստս փոխեմ։ Մինչև ժամը 11 անց կես խոսել են։ Մայրիկն ասում է՝ անընդհատ հարցնում էր, թե գյուղում ինչ կա, ինչն է փոխվել։ «Ոչ մի բան չի փոխվել, ոնց գիտես, այդպես է»։ Մայրիկին ասել էր՝ նույնիսկ ծառին ու թփին եմ կարոտել։ Զրույցը վերջացրել են, որոշ ժամանակ հետո պատերազմն սկսվել է։ Այդ մասին գիշերը չենք իմացել, նա մեզ չի զանգել, թեկուզ ասի, որ չանհանգստանանք։ Սեպտեմբերի 13-ի առավոտյան իմացանք, որ պատերազմ է»։
Թոռնիկը Վերին Շորժայի դիրքում է եղել։ «Իր դիրքում միայն ինքն է զոհվել, բայց մինչև հիմա չգիտենք, թե ինչ հանգամանքներում։ Ոմանք ասացին, որ ԱԹՍ-ն է հարվածել, մյուսները՝ բոլորը լքել են դիրքը, նա իր զենքով կրակ է բացել, չի կարողացել նահանջել։ Բայց ամենից հավանականը ԱԹՍ-ի հարվածն է, որովհետև ասում են, որ երկու հոգով են պայքարել, մի տղան իջել է ձորի հատված, ինքը մնացել է դիրքում, չի նահանջել»։
Մոտ երկու տարի է տևել Թոռնիկի «վերադարձը» տուն։ 2024 թվականի հունիսին Ադրբեջանը հայկական կողմին երկու զինծառայողի մասունք փոխանցեց։ «Երկու տարվա ընթացքում ոչ ոք չի եկել մեր տուն, հետաքրքրվել, թե ինչպես ենք։ Գոնե սփոփանքի խոսքեր ասեին։ Մի օր հայրիկս զինկոմիսարիատ էր գնացել, զարմացել էին՝ ո՞նց, դեռ չի գտնվե՞լ Թոռնիկը։ Հոգեհանգստի ժամանակ պաշտոնյաների էին ուղարկել, բայց հայրիկս թույլ չտվեց մեր տուն գալ։ Եղբորիցս որևէ լուր իմանալու համար մերոնք գնում էին ԱԱԾ, ասում էին՝ հերիք է գնաք ու գաք, լուր լինի, ձեզ տեղյակ կպահենք։ Ինչոր պահից սկսեցին չընդունել հայրիկիս։ Միայն նամակ էին ուղարկում փոստով, թե նորություն չկա, լինելու դեպքում ձեզ տեղյակ կպահենք։
Ի սկզբանե մեզ ասել էին, որ Թոռնիկը զոհվել է, բայց Վարդենիսի, Վերին Շորժայի հատվածում բոլոր տղաներին գտել էին ու տուն բերել, եղբորիցս ոչ մի լուր չկար։ Այդ իրավիճակում մերոնք անընդհատ բոլոր հնարավոր տեղերը գնում էին, փորձում ինչոր տեղեկություն իմանալ իր մասին։ Մի պահ հույսեր էինք փայփայում, որ գուցե գերի է, որովհետև անհնար էր, որ զոհված լիներ, ու այդքան տղաներին գտնեին, եղբորս՝ ոչ։ Հույսով քնում ու արթնանում էինք, որ մի լավ լուր կլսենք։ Բայց այդ հույսերը փշրվեցին, երբ զանգահարեցին ու ասացին, որ ԴՆԹ համընկնում կա։ Մամաս ու պապաս չէին ընդունում այդ փաստը։ Պապաս չէր ընդունում, չէր հավատում, որ Թոռնիկն է, բայց մայրիկս ատամնաշարի միջոցով է համոզվել, որ եղբայրս է»։
Թոռնիկը մեդալներ չունի։ Ընտանիքին զայրացնում, թերևս ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ ցավեցնում է ամիսներ շարունակ տևած անտարբերությունը։ Քույրիկն ասում է՝ թեկուզ պատկան մարմինները հստակ ինֆորմացիա չունեին, բայց կարող էին այցելել իրենց։ «Գոնե սփոփանքի խոսքեր ասեին, մեր տուն այցելեին, հասկանայինք, որ իրենց համար մեկ չէ եղբորս ճակատագիրը»։
Ծանր օրերի մասին։ «Քանի տարի էլ ուզում է անցնի, ոչինչ չի փոխվելու։ Իմ մայրիկի աչքերը միշտ թաց են, հայրիկս մտամոլոր է։ Իրենց համար չկա մի պահ, երբ անկեղծ ժպտան։ Իմ երեխաներն են գնում մեր տուն, ուրախացնում տատիկին ու պապիկին, բայց, միևնույնն է, ամեն րոպե իրենց ուշքն ու միտքն իրենց որդին է՝ ի՞նչ եղավ, ինչպե՞ս եղավ։ Ամենավատ բանն այն է, որ չգիտես, թե քո երեխան ինչպես է հեռացել այս կյանքից։ Պայմանագրային զինծառայող կա, ով մեզ ասում է՝ այնքան հպարտ պետք է լինեք, ձեր որդին թշնամու հատուկ ջոկատայինների դեմ է կռիվ տվել, այն էլ՝ միայնակ»։
Ապրելու ուժի մասին։ «Երբ պատերազմն սկսվեց, բալիկի էի սպասում։ Սարսափելի շրջան էր։ Փետրվարին տղաս ծնվեց, և նրա ծնունդը ծնողներիս ինչ-որ առումով դուրս բերեց մղձավանջից։ Երեխաներս անընդհատ վազում են տատիկ-պապիկի մոտ, նրանց հետ ժամանակ անցկացնում։ Ու հիմա փոքր քույրիկս, ի դեպ, նա և Թոռնիկը զույգ են, և երեխաներս դարձել են ինձ ուժ տվողը։ Մեզ փրկեց մեր համախմբված լինելը, իրար ուժ տալը, թիկունք լինելը»։
Հ. Գ. – Թոռնիկ Սարգսյանը հուղարկավորված է Հարթավան գյուղի գերեզմանատանը։
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Բաց մի թողեք
Սեպտեմբերի 27-ի աստղագուշակ․ Կարևոր խոսակցությունների օր է
«Միշտ բարձր եմ պահելու քո պատիվը, այն, ինչ կիսատ ես թողել, ավարտին ենք հասցնելու»․ Վալոդյա Գրիգորյանի դստեր հուզիչ գրառումը
Ոչ Վալոդյա Գրիգորյանը, ոչ նրա եղբայրը կապ չունեն այդ սպանության հետ, անմտություն է այն վարկածը, որ վենդետա է տեղի ունեցել