14/12/2024

Ալիևն օր-օրի ավելացնում է պահանջները Հայաստանի հանդեպ, վերջում կմնա հեծանիվը

Ադրբեջանի նախագահ Ալիեւը օկուպացված Շուշիում անցկացված հերթական մեդիաֆորումի ընթացքում իր ունեցած ելույթում անդրադարձել է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ խաղաղության պայմանագրին, ասելով, թե իր ունեցած տեղեկությամբ այն պատրաստ է 80-90 տոկոսով:

Միեւնույն ժամանակ, Ալիեւը վերստին հիշեցրել է Երեւանին առաջադրվող ադրբեջանական պայմանները եւ պահանջները, այդ թվում նաեւ ասելով, թե Հայաստանի իշխանություններից հստակ պատասխան է սպասում Հայաստանից հեռացած ադրբեջանցիների վերադարձի առումով:

Ալիեւը դարձյալ կրկնել է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը լուծարելու մասին, ասելով, որ Երեւանը պետք է միանա դրան: Նա անդրադարձել է նաեւ Լոնդոնում չկայացած հանդիպման պատմությանը, կրկնելով ադրբեջանական մոտեցումները:

Այդ ընթացքում, մինչ Ադրբեջանի նախագահը ելույթ է ունեցել օկուպացված Շուշիում եւ խոսել թե միջազգային, թե ռեգիոնալ, թե հայ-ադրբեջանական հարցերի մասին, Հայաստանի վարչապետը՝ որ գտնվում է արձակուրդում, տեսանյութ է հրապարակել Լոնդոնից: Փաշինյանը հայտնել է, որ Բրիտանիայի մայրաքաղաքում ավելի քան մեկուկես ժամ հեծանիվ է վարել:

Մեղմ ասած դժվար է միմյանց համադրել այն իրավիճակն ու մարտահրավերները, որ հերթական անգամ արտացոլվել են Ալիեւի հայտարարություններում, եւ այն հեծանվավազքը, որ անցկացնում է Նիկոլ Փաշինյանը Եվրոպայի մայրաքաղաքներում: Օրեր առաջ նա հեծանիվ էր քշել Բեռլինում, ու մեկնել էր Եվրոպայի ֆուտբոլի առաջնության եզրափակիչը դիտելու: Այդ կոնտրաստի պայմաններում, Նիկոլ Փաշինյանի վարքագիծը կամ քաղաքական խիստ անհամարժեքության դրսեւորում է, կամ ցուցադրական գործողություն:

Իսկ, եթե անհամարժեքություն չէ, այլ ցուցադրական գործողություն՝ անհոգության տրամաբանությամբ, ապա հարց կառաջանա, թե առկա մարտահրավերների առնչությամբ ինչ լուծումներ ունի Հայաստանի վարչապետը, որոնց նախապատրաստումից գուցե փորձում է ինչ որ ուշադրություն շեղել հենց անհոգ հեծանվավազքով: Դա կլիներ իհարկե վիրտուոզ խաղ, եթե լուծումներն իհարկե չլինեն այնպիսին, ինչպիսին օրինակ Տավուշում, երբ Հայաստանը փաստացի գնաց Ադրբեջանի պահանջների միակողմանի բավարարման: Դա լուծում չէ, դա ընդամենը Ադրբեջանի ախորժակը մեծացնող գործողություն է:

Մինչդեռ, լուծումը Հայաստանի համար կարող է լինել այն, որ օրակարգից դուրս գան Հայաստանի հանդեպ թե միակողմանի պահանջները, թե անհիմն պահանջները, ինչպիսին օրինակ ադրբեջանցիների վերադարձի հարցը, որը գործնականում որեւէ իրավա-քաղաքական հիմք չունեցող հարց է, բայց փաստացի տեղ է գտել օրակարգում, ինչի վկայությունն էին թե 2023-ի մայիսին Վաշինգտոնում կայացած բանակցությունները, թե 2023-ի նոյեմբերին Մոսկվայում տեղի ունեցած հանդիպումը: Եթե չգտնվեն իրավիճակի տրամաբանության փոփոխություն բերող լուծումներ, ապա կասկած չկա, որ ժամանակը ճնշող է դառնալու հայկական կողմի համար: Ընդ որում, ժամանակը, այլ ոչ թե Ադրբեջանը: Ադրբեջանը ընդամենը կարող է օգտվել ժամանակի այդ ճնշումից:

«Օկուպացված Շուշիի մեդիաֆորումի» ելույթում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը սկզբունքային երեք գաղափար է հնչեցրել, «որոնցից հիմնակազմիչն այն է, որ Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում որեւէ խնդիր գոյություն չունի:» Ընդ որում, նա հատուկ շեշտել է, «որ կողմերն այդ մակարդակին հասել էին շատ ավելի վաղ, քան 2022թ. փետրվարի 22-ին կստորագրեին ռազմավարական համագործակցության մասին Հռչակագիրը»:

Ալիեւն անոնսավորել է մինչեւ տարեվերջ ռուս-ադրբեջանական բարձր մակարդակի եւս մեկ շփում: Ավելի վաղ ենթադրել էինք, որ Ռուսաստանի նախագահը տեսանելի ապագայում կարող է այցելել Բաքու: Ռուս-ադրբեջանական վերընթաց հարաբերություններից է, կարծես, Ալիեւը բխեցրել երկորդ էական միտքը, որ նա հրապարակային ձեւակերպում է առաջին անգամ՝ Թուրքական պետությունների կազմակերպությունը նոր աշխարհակարգում պետք է ուժի ինքնուրույն բեւեռ լինի: Ընդսմին, նա գրեթե բաց ակնարկել է, որ որոշ կազմակերպություններ դժվարությունների մեջ են, որոշները փլուզվում են, իսկ ԹՊԿ-ն «պրոգրես է ապրում»:

Ըստ երեւույթի, Ալիեւը «քայքայվող» է անվանում ՀԱՊԿ-ը, որ աշխարհաքաղաքական իմաստով, իրոք, այլեւս դերակատար չէ, նույնիսկ այն դեպքում, եթե Բելառուսը լիովին հանձնվի Ռուսաստանին: Կենտրոնական Ասիայի պետությունները ստեղծում են ռազմավարական համագործակցության փոխադարձ եւ Ադրբեջանի հետ միջնորդավորված համագործակցության մեխանիզմներ, որոնք հնչում են Թուրքիայի հետ սերտ կոորդինացիայով: Այդ զարգացումների հանդեպ հանդուրժողական-ընկալունակ վերաբերմունքն, ամենայն հավանականությամբ, ոչ թե Ռուսաստանի թուլության, այլ համաձայնության ցուցիչ է:

Ալիեւի ելույթի տեքստային ստրուկտուրայի դիտարկումը թույլ է տալիս եզրակացնել, որ նրա բացախոսությունը քաղաքական հաշվարկի անոնս է: Նա վստահաբար ասել է, որ Միացյալ Նահանգներում ընտրություններից հետո Արեւմուտքը «լավ կհասկանա Ադրբեջանին եւ կգնահատի նրա դերը ու պոտենցիալը»: Խոսքն, անկասկած, նախագահի պաշտոնում Թրամփի ընտրության մասին է: Այն դեպքում, երբ նաեւ Ուկրաինայի նախագահ Զելենսկին է Թրամփի հետ հեռախոսազրույց ունեցել, Ալիեւի սպասումները ամենեւին էլ անհիմն չեն:

Այսպիսով ստացվում է, որ Ադրբեջանի նախագահն սպասում է Թրամփի հաղթանակին, որ Ռուսաստան-ԱՄՆ հարաբերություններում ճգնաժամը հաղթահարելու հնարավորություն կտա, բայց այդ բարդ բանակցություններում Մոսկվան ԹՊԿ աջակցությունը կստանա, եւ Արեւմուտքը ստիպված կլինի «լավ հասկանալ Ադրբեջանին, գնահատել նրա նշանակությունը եւ պոտենցիալը»: Ընդսմին, Ալիեւը պարզ ասել է, որ Արեւմուտքը Հարավային Կովկասում Ադրբեջանի շահերը պետք է հաշվի առնի:

Հասկացվում է «որ Ռուսաստանի դեպքում նման խնդիր գոյություն չունի»: Այսինքն, Արեւմուտքը պետք է ընդունի, «որ Ադրբեջանը», «որպես ԹՊԿ առանցքային անդամ պետություն, Ռուսաստանի հետ է», «եւ նոր աշխարհակարգում Հարավային Կովկասի ստատուս-քվոն Վաշինգտոնի եւ Բրյուսելի տիրույթի հարց չէ»: «Ալիեւը խոսել է քաղաքականության մեջ էմոցիաները զսպելու», «համբերատար», «բայց հետեւողական լինելու կարեւորության մասին»:

Պետք է հետեւել այդ օրինակին եւ կառուցել Հայաստանի հակահաշվարկը: Բայց դա հնարավոր կլինի մի դեպքում, երբ կտրվի սկզբունքային հարցի պատասխանը։ մենք եվրասիական թե՞ «եվրաատլանտյան ինտեգրացիայի սուբյեկտ» ենք։