Հայաստանի տնտեսական պատկերը․ դրականն ու խնդիրները

2024 թվականի առաջին կիսամյակում Հայաստանի տնտեսությունն արձանագրել է բավականին ուշագրավ մի պատկեր: Կրկնապատկվել է արտաքին առեւտրի ծավալը, հասնելով 18,4 միլիարդ դոլարի:

Դա տեղի է ունեցել սակայն ոչ թե Հայաստանի տնտեսության արտադրողականության աճի, կամ Հայաստանի տնտեսության գնողունակության աճի, այլ վերաարտահանում երեւույթի շնորհիվ՝ հիմնականում Ռուսաստանից դեպի Արաբական Միացյալ Էմիրություններ:

Ռուսաստանի հետ առեւրաշրջանառությունն օրինակ աճել է ավելի քան 2,5 անգամ, հասնելով մինչեւ 8,4 միլիարդ դոլարի, բայց Ռուսաստան արտահանումը՝ որը Հայաստանի ապրանքների իրացման հիմնական շուկան է, նվազել է 22,1 տոկոսով: Ավելին, 8,4 միլիարդ դոլարից 7 միլիարդը ներմուծումն է:

Այդ ֆոնին, ավելի քան յոթ անգամ աճել է արտահանումը Արաբական Էմիրություններ՝ հասնելով 3,7 միլիարդ դոլարի: ԱՄԷ կշիռը արտաքին առեւտրաշրջանառության կառուցվածքում նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի 5,5 տոկոսից, հասել է ավելի քան 20 տոկոսի:

Աճել է Չինաստանի հետ առեւտուրը՝ 41,9 տոկոսով, ասնելով 1,4 միլիարդ դոլարի: Այստեղ ըստ էության «պարիտետ» է, ներմուծումն ու արտահանումը գրեթե հավասարազոր են, թեեւ Չինաստանից ներմուծումը նվազել է եւ աճել է արտահանումը՝ կտրուկ:

Սա նշանակում է, որ դարձյալ գործ ունենք վերաարտահանման հետ, քանի որ չկա ռացիոնալ բացատրություն, որ տեղի է ունեցել անցում արտահանման շուկայի կտրուկ փոփոխության: Այդ ամենի ֆոնին, Հայաստանի արտաքին առեւտրաշրջանառության էական աճի ֆոնին նկատելի նվազել է Եվրամիության կշիռը:

Եվրամիությունը երկար տարիներ եղել է Հայաստանի առեւտրային երկու խոշոր գործընկերներից մեկը՝ ՌԴ հետ զուգահեռ: Եվրամիության հետ առեւտրաշրջանառությունը նվազել է 23,7 տոկոսով, հասնելով 1 միլիարդ դոլարի եւ արտաքին առեւտրաշրջանառության տեսակարար կշռում նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի 15,4 տոկոսից հասնելով 5,7 տոկոսի:

Նվազել է նաեւ ԵՄ-ից ներմուծման ծավալը: Տնտեսությունը քաղաքական գործընթացների թերեւս առավելագույն «օրգանական» ցուցիչ է, ընթացիկ անցուդարձում նվազ նկատվող, սակայն թերեւս խորքային առումով առավելագույն ազդեցիկ եւ կանխորոշող:

Հայաստանի վերափոխման օրակարգի գլխավոր խնդիրներից մեկն այն է, որ այդ օրակարգի վերաբերյալ խոսույթի մասնակիցները խոշոր հաշվով անտեսում են տնտեսությունն ու դրա տրամաբանությունը, ինչը գործնականում խոսույթը վերածում է դեկլարացիայի, երբ իրականության փոխարեն, այն կենտրոնանում է ցանկալիի վրա, այդ կերպ խորապես նվազեցնելով գործնականության ու առարկայականության ներուժը եւ հեռանկարները:

Մինչեւ, վերափոխման օրակարգի թե հանրային, թե քաղաքական էֆեկտիվության համար պարզապես հրամայական է խոսույթի տնտեսական եւ քաղաքական բաղադրիչների բովանդակային ներդաշնակությունը: