Եթե նյութերը սկանդալային են, պարունակում են սկանդալային տարրեր, գուցե պետք է շատ ավելի զգույշ լինել․ Նավասարդյան

«Հրապարակի» հարցերին պատասխանում է Երեւանի մամուլի ակումբի նախագահ Բորիս Նավասարդյանը:

– Տեղական լրատվամիջոցներին երբեմն մեղադրում են միջազգային մամուլից կեղծ տեղեկություններ արտատպելու, առանց դրանց հավաստիությունը ստուգելու տարածելու եւ դրանք որպես իրականություն ներկայացնելու մեջ: Առհասարակ, լրատվամիջոցներին ու լրագրողներին մեղադրելը, պաթետիկ մտքեր գրելը, խորհուրդներ տալը շատ տարածված են մեզանում: Բոլորը գիտեն` ինչպես լրագրող աշխատել, ինչ գրել, ինչ չգրել: Սակայն հարցն այն է, թե ինչպես պետք է տեղական լրատվամիջոցները մոնիթորինգ անեն դրսի մեդիաներին, պարզեն դրանց հրապարակած տվյալների իսկությունը: Դրա համար մեծ ռեսուրսներ են անհրաժեշտ: Վերջերս անգամ «Մեդիամաքսն» էր շփոթմունքի մեջ հայտնվել, կեղծ ինֆորմացիան թարգմանել ու տարածել էր, հետո ընթերցողից ներողություն խնդրել: Արդյո՞ք սա չի նշանակում, որ բավականին բարդ է նման ուսումնասիրություններ կատարելը, եւ այս պարագայում հայաստանյան լրատվամիջոցներին մեղադրելն արդար չէ…. Մամուլի մասին օրենքով չկա նման կետ, որ ԶԼՄ-ն այլ լրատվամիջոցի հղում անելիս պետք է պատասխանատվություն կրի դրա բովանդակության ճիշտ կամ սխալ լինելու համար:

– Այնուամենայնիվ, պրոֆեսիոնալ մոտեցումը ենթադրում է, որ ցանկացած լրատվամիջոց պետք է քիչ թե շատ իրազեկված լինի, թե տվյալ լրատվամիջոցն ինչպիսի վստահություն է վայելում, եւ ըստ դրա որոշում կայացնի` արժե՞ արտատպել այդ լրատվամիջոցից, թե՞ ոչ: Եթե նյութերը սկանդալային են, պարունակում են սկանդալային տարրեր, գուցե պետք է շատ ավելի զգույշ լինել, եւ նույնիսկ եթե այնտեղ տարածվող տեղեկությունն ունի հանրային կարեւորություն, ապա պետք է արտատպելու դեպքում գոնե նշել, որ աղբյուրն այնքան էլ արժանահավատ չէ, սակայն տվյալ տեղեկության կարեւորությունը հաշվի առնելով՝ հրապարակվում է նյութը, հետագայում դրա ճշմարտացիությունը ստուգելու նպատակով: Կան նաեւ դեպքեր, երբ տարածվող նյութերը չունեն մեծ նշանակություն, սկանդալային չեն, սակայն դրանք օգտագործվում են ԶԼՄ-ների կողմից, ինչն ընդհանրապես արդարացված չէ, որովհետեւ, եթե անգամ նյութը չունի հանրային մեծ նշանակություն, սակայն կրում է սենսացիոն բնույթ, անգամ այդ դեպքում չկան բավարար հիմքեր՝ այն արտատպելու համար: Լրագրողների եւ լրատվամիջոցների հիմնական առաքելությունը, պարտականությունը լսարանին իրազեկված պահելն է:

– Նշում եք, որ պետք է տեղական լրատվամիջոցները տարբերեն դրսի արժանահավատ ԶԼՄ-ներին ոչ արժանահավատներից, սակայն ընկալումները կարող են շատ տարբեր լինել: Օրինակ` նույն իշխանական ԶԼՄ-ներին ինչ ձեռնտու չէ, կարող են ներկայացնել ոչ իրական եւ հակառակը: Այստեղ չի՞ առաջանում խնդիր:

– Հասկանում եմ, թե ինչ եք ասում, սակայն ամեն դեպքում կայացած, պրոֆեսիոնալ լրատվամիջոցը պետք է տեղեկացված լինի, պետք է տարբերի` մեջբերվող լրատվամիջոցն ինչ հաճախականությամբ է իրական եւ կեղծ տեղեկություններ տարածում: Ես կարծում եմ, որ սա մասնագիտական կարողությունների հարց է: Եթե մենք աշխատում ենք մեդիա ոլորտում, ուրեմն պետք է քաջատեղյակ լինենք, թե այս կամ այն լրատվամիջոցներն ինչպիսի համբավ ունեն: Օրինակ` հայաստանյան ԶԼՄ-ների մասին ունենք, չէ՞, նման կարծիք, պետք է նման կարծիք ունենանք նաեւ դրսի ԶԼՄ-ների մասին: Դեղին մամուլը, բուլվարային մամուլը, պրոֆեսիոնալ մամուլը, մանիպուլյատիվ քարոզչությամբ զբաղվող ու կեղծիքներ տարածող մամուլը պետք է կարողանանք տարանջատել:

– Օրինակ` իսպանական Periodista Digita կայքը մի հոդված է հրապարակել, որտեղ խոսք է գնում այն մասին, որ ՀՀ-ն հեռանում է ՌԴ-ից, ԱՄՆ-ն Սյունիքի միջանցքը ցանկանում է 100 տարով վարձակալել, դրանից շահելու են Ադրբեջանն ու Թուրքիան, եւ այդ մասին հուշագիր է ստորագրվել: Այդ հոդվածի մեջ, ըստ էության, միակ կասկածելի կետն այն է, որ հուշագիր է ստորագրվել, սակայն մյուս իրողությունները բացարձակ ճշմարտություն են, գաղտնիք չէ, որ Միացյալ Նահանգների կողմից միջանցքը վարձակալվելու առաջարկ է եղել, որ Հայաստանը հեռանում է ՌԴ-ից եւ այլն: Այս պարագայում, երբ հոդվածի գերակշիռ մասն իրական է, ինչպե՞ս հասկանալ՝ հոդվածի բովանդակությունը կե՞ղծ է, թե՞ իրական:

– Եկեք հերթով մի քանի հարցի անդրադառնանք. առաջինը` արդյո՞ք սա այն թեման է, որը հրավիրում է հանրային ուշադրություն, միանշանակ` այո: Եթե այն հրապարակել է ոչ այնքան հայտնի լրատվամիջոց, ապա այդ պարագայում ավելի ճիշտ է մեջբերումներ անելը, այլ ոչ թե արտատպելը, կամ փաստերին հղում անելը: Փաստերի իսկության վերաբերյալ, ամեն դեպքում, արտատպող լրատվամիջոցը պետք է պատասխանատվություն կրի: Այդ հոդվածում, բացի հուշագրի հատվածից, կասկած է առաջացնում նաեւ հանդիպումների ժամանակ նման պայմանավորվածություններ ձեռք բերելու հանգամանքը: Երբ նման հոդվածներն առաջացնում են կասկած, այնքան էլ արժանահավատ չեն, ես խորհուրդ կտամ լրատվամիջոցներին՝ տվյալ հոդվածի բովանդակությանը վերաբերող ինֆորմացիային տիրապետող փորձագետի կարծիք լսել, թե արդյո՞ք կարող է նման բան լինել:

Շատ հաճախ Օլեսյա Վարդանյանը տարբեր լրատվամիջոցներին տալիս է նման մեկնաբանություններ, նա հետազոտող է: ԱՄՆ-ի հետաքրքրությունների մասին նա հաճախ խոսում է, հայ-ադրբեջանական հարաբերություններից քաջատեղյակ է: