Մոսկվան շարունակում է պնդել, որ ցանկանում է, որ Կիևը դուրս բերի իր զորքերը Ուկրաինայի արևելյան Դոնբասի շրջանից, որը Ուկրաինան կատաղի կերպով պաշտպանում է 2014 թվականից։
Ի՞նչ կա այնտեղ, և ինչո՞ւ է Մոսկվան այդքան ցանկանում վերահսկողություն հաստատել ամբողջ տարածքի նկատմամբ։
Երբ Ռուսաստանը 2014 թվականին առաջին անգամ ներխուժեց Ուկրաինա, այն արագորեն անեքսիայի ենթարկեց Ղրիմը և իր զորքերը ուղարկեց Ուկրաինայի արևելյան շրջաններ։
Մոսկվայի հիմնական թիրախը Դոնբասն էր՝ այն տարածքը, որը ներառում է Ուկրաինայի երկու շրջաններ՝ Դոնեցկը և Լուգանսկը։
Ավելի քան 10 տարի անց Ռուսաստանը դեռևս փորձում է ամբողջական վերահսկողություն հաստատել Դոնբասի նկատմամբ՝ իր տարածքային պահանջները մտցնելով ԱՄՆ-ի միջնորդությամբ իրականացվող «խաղաղության շրջանակ»։
Վաշինգտոնը ուժեղացրել է Կիևի վրա իր ճնշումը՝ ստիպելով Ուկրաինային զգալի զիջումների գնալ, մինչդեռ Ռուսաստանի պարտավորությունը կլինի «պարզապես դադարեցնել մարտերը», – ավելի վաղ հայտարարել էր ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը։
«Նրանք (ռուսները) զիջումների են գնում։ Նրանց մեծ զիջումն այն է, որ նրանք դադարեցնում են մարտերը և այլևս հող չեն վերցնում», – հայտարարել է Թրամփը։
Ուկրաինայից սպասվում է զգալիորեն ավելի մեծ զիջումներ, որտեղ անվտանգության երաշխիքները, Զապորոժյեի ատոմակայանի կարգավիճակը և Դոնբասը բանակցությունների ամենազգայուն կետերն են։
Մոսկվան չի նվազեցրել իր պահանջները և ցանկանում է, որ Ուկրաինան դուրս գա Դոնբասի շրջանից, ներառյալ Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջանների այն մասերը, որոնք Ռուսաստանը չի կարողացել օկուպացնել ավելի քան մեկ տասնամյակ տևած պատերազմի ընթացքում։
Կրեմլի արտաքին քաղաքականության օգնական Յուրի Ուշակովը, որը ենթադրաբար աշխատել է Ռուսաստանի 28 կետանոց նախնական առաջարկի վրա, ուրբաթ օրը կեղծ հայտարարել է, որ «ամբողջ Դոնբասը պատկանում է Ռուսաստանին»։
Ըստ արտահոսած ծրագրի՝ Մոսկվան ոչ միայն ցանկանում է, որ Ուկրաինան դուրս գա իր սեփական տարածքներից, այլև ցանկանում է, որ ԱՄՆ-ն ճանաչի Դոնբասը որպես ռուսական**։**
Ո՞վ է վերահսկում Դոնբասը
Ռուսական զորքերի ավելի քան մեկ տասնամյակ տևած հարձակումներից հետո Ուկրաինայի Լուգանսկի շրջանը գրեթե ամբողջությամբ գտնվում է Մոսկվայի օկուպացիայի տակ։
Սակայն իրավիճակը այլ է Դոնեցկի շրջանում, որտեղ ուկրաինական ուժերը ներկայումս զբաղեցնում են մոտ 6600 քառակուսի կիլոմետր։
ԱՄՆ-ում գործող Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտի (ISW) վերլուծական կենտրոնի տվյալներով՝ նույնիսկ առաջընթացի ներկայիս տեմպերի և հսկայական ռեսուրսների ներդրման դեպքում ռուսական ուժերը կարող են գրավել Դոնեցկի շրջանի մնացած մասը միայն 2027 թվականի օգոստոսին։
Այս տարածքը նաև ուժեղ ամրացված է ուկրաինական զորքերով՝ ռուսական հարձակումից տասնամյակից ավելի կատաղի պաշտպանությունից հետո։
Կիևը անընդհատ ամրապնդում է իր Դոնբասի «ամրոցի գոտին», որը 50 կմ երկարությամբ ձգվում է արևմտյան Դոնեցկով։
«Ուկրաինան վերջին 11 տարիներին ժամանակ, գումար և ջանքեր է ներդրել ամրոցի գոտին ամրապնդելու և նշանակալի պաշտպանական արդյունաբերական և պաշտպանական ենթակառուցվածքներ ստեղծելու համար», – նշում է ISW-ն։
Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի մի քանի քաղաքների, այդ թվում՝ Ավդեևկայի և Բախմուտի օկուպացիայից հետո, Կիևը ճշգրտեց իր պաշտպանական գիծը և ավելի ամրապնդեց իր ամրությունների, խրամատների, ականապատ դաշտերի և հակատանկային արգելապատնեշների ցանցը։
Մինչև Ռուսաստանի 2014 թվականի առաջին ներխուժումը Դոնբասը Ուկրաինայի տնտեսական հզոր կենտրոնն էր։ Այս տարածքում գտնվում էին երկրի խոշորագույն արդյունաբերական ձեռնարկությունները, այդ թվում՝ մետաղագործական, ածխային և քիմիական գործարանները, որոնք արտահանում էին ամբողջ աշխարհով մեկ։
Լոնդոնում գործող Տնտեսական և գործարար հետազոտությունների կենտրոնը գնահատում է, որ Դոնբասի շրջանը մինչև 2014 թվականը կազմում էր Ուկրաինայի ՀՆԱ-ի մոտավորապես 15.7%-ը և բնակչության 14.7%-ը։
Ռուսաստանի ներխուժումից հետո, 2014-2021 թվականներին, Ուկրաինան ամեն տարի կորցրել է ավելի քան 80 միլիարդ եվրո այս տարածքի Մոսկվայի կողմից օկուպացիայի պատճառով, կամ երկրի նախապատերազմյան ՀՆԱ-ի մոտ 8%-ը։
Այս տարվա սկզբին Ուկրաինայի վերջին գործող ածխահանքը ստիպված եղավ փակվել այդ տարածքում։
Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ-ն ձգտում է ստեղծել «ազատ տնտեսական գոտի» Դոնբասի այն մասերում, որոնք ներկայումս վերահսկում է Ուկրաինան, ասել է Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին՝ հավելելով, որ Վաշինգտոնը ցանկանում է, որ Կիևը դուրս գա այդ տարածքներից։
Կդուրս գա՞ Ուկրաինան Դոնբասից
Զելենսկին հինգշաբթի օրը բացատրել է, որ ԱՄՆ-ն առաջարկում է Ուկրաինային դուրս գալ Դոնբասից, և որ ռուսական զորքերը չեն առաջխաղանա այդ տարածք։
«Ո՞վ կկառավարի այս տարածքը, որը նրանք անվանում են «ազատ տնտեսական գոտի» կամ «ապառազմականացված գոտի», նրանք չգիտեն», – ասաց Զելենսկին։
«Եթե մի կողմի զորքերը ստիպված լինեն նահանջել, իսկ մյուս կողմը մնա այնտեղ, որտեղ գտնվում է, ապա ի՞նչը կխանգարի այս մյուս զորքերին, ռուսներին։ Կամ ի՞նչը կխանգարի նրանց քողարկվել որպես քաղաքացիական անձինք և գրավել այս ազատ տնտեսական գոտին։ Սա շատ լուրջ է», – հայտարարեց Զելենսկին։
«Փաստ չէ, որ Ուկրաինան կհամաձայնվի դրան, բայց եթե խոսքը փոխզիջման մասին է, ապա դա պետք է լինի արդար փոխզիջում»։
Նա բացատրեց, որ եթե Ուկրաինան համաձայնվի նման սխեմայի, ապա դրա վավերացման համար անհրաժեշտ կլինեն ընտրություններ կամ հանրաքվե՝ ասելով, որ միայն «ուկրաինացի ժողովուրդը» կարող է որոշումներ կայացնել տարածքային զիջումների վերաբերյալ։
ՄԱԿ-ի տվյալների համաձայն՝ 2014-ից 2021 թվականներին առնվազն 2 միլիոն ուկրաինացիներ ստիպված են եղել լքել իրենց տները Դոնբասում մարտերի պատճառով։ Մոտավորապես նույնքան մարդ շարունակում էր ապրել ռուսական օկուպացիայի տակ։
Բաց մի թողեք
Վրաստանի ներկայության ֆոնին Հայաստանի բացակայությունը բավական ակնառու և խորհրդանշական է
Մի՛ միջամտեք եվրոպական ժողովրդավարությանը, Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենն ընդդեմ Թրամփի
Թրամփի հարձակումները սվիններով են ընդունում ԵՄ-ում, բայց արագացնում են ԱՄՆ-ից հետո պաշտպանական ծրագրերը